آخرین خبرها

انتخاب کالای فرهنگی با گذار از طبیعت به فطرت / گزارشی از کارگاه مبانی انسان شناختی مصرف کالای فرهنگی

شبکه معالم-  استاد حوزه علمیه خواهران اظهار داشت: غالب مردم فکر می­کنند لازمه دینداری گذشتن از همه لذتهای مادی است در حالی که عمل به دستورات دین باعث افزایش لذتهای ما می­شود.

 به گزارش شبکه معالم، زهرا هنرمند، مدرس حوزه علمیه خواهران مشهد در کارگاه «مبانی انسان شناختی مصرف کالای فرهنگی» که در دو مرکز علمی فرهنگی در نیشابور برگزار شد، به تبیین معیارهای انتخاب کالای فرهنگی با توجه به ویژگی  لذت­خواهی و تزاحم لذتها پرداخت.

وی با بیان اینکه لذت‌خواهی و گریز از رنج و درد، گرایشی فطری و غیر اختیاری در وجود انسان است و به خودی خود مورد ستایش یا نکوهش اخلاقی واقع نمی‌شود، در توضیح نظرات قرآن کریم درباره مفهوم لذت خواهی گفت:  قرآن کریم وجود گرایش به لذّت را محکوم نمی‌کند، بلکه یک سلسله از آموزه‌های خود را بر اساس این میل طبیعی انسان مبتنی می‌سازد. اگر در برخی آیات قرآن لذّت‌طلبی نکوهش شده، به دلیل بعضی عوامل و عوارض جانبی آن است.

وی ادامه داد: در فرهنگ قرآن کریم عوارض جانبی لذّت‌طلبی عبارتند از: غفلت از لذّت‌های ارزنده‌تر فراموشی از آنها، غرق شدن در هوس‌های پست و کم‌ارزش و‌ نهایتا کوتاهی در شکوفا نمودن لذّت‌های والای انسانی.

هنرمند سپس به تبیین نسبت دنیا و آخرت و رابطه آنها با مفهوم لذت پرداخت و گفت: از آنجا که بر اساس بینش ‌اسلامی، زندگی ابدی اصل و زندگی دنیا مقدّمه است، اگر چیزی مانع لذّت آخرتی و سبب عذاب آخرتی باشد، ارزش منفی دارد و کاملاً ممنوع است، اما اگر صرفاً مانع لذّت آخرتی شود، به حکم عقل این نوع لذّت مرجوح و ترک آن مستحب است.

وی با اشاره به مشکل تزاحم لذتها به راهکار این مشکل اشاره ای کرد و گفت: از آنجا که لذّت‌ها با هم متزاحم‌اند، باید لذّت پایدارتر و بهتر را بر دیگر لذت‌ها‌ ترجیح داد. در نتیجه دو معیار ترجیح یک لذّت بر لذّت دیگر عبارت‌اند از: پایداری و کیفیت.

استاد حوزه علمیه خواهران مشهد در فراز بعدی بحث خود با عنوان «مخالفت یا موافقت با لذت ها» از وجود تصور رایج بین مردم اظهار تاسف کرد و گفت: یکی از تصورات غلطِ مشهور اینست که مردم فکر میکنند هدف دین اسلام کم کردن لذت های انسان است. و لازمه دینداری گذشتن از هر نوع لذتی است. اما در حقیقت کسی که  سراغ “عمل به دین” می رود ، لذت های خودش را افزایش میدهد.

وی تاکید کرد: گرچه انسان طی عمل به دین، از برخی لذت های کوچکش می­گذرد، اما این کار باعث رسیدن به لذت های بزرگ تر می شود.

هنرمند در توضیح این سخن به سه نمونه اشاره و بیان کرد: مثلا یکی از دستورات اسلام اینست که قبل از این که سیر بشوی دست از غذا بکش. لقمه آخر رو نخور!  این لقمه آخر غذا لذت دارد اما اگه آدم از این لذت کوچک بگذرد، آن هم فقط برای ۲۰دقیقه (چرا که بنابر تحقیقات انجام شده، مغز برای دریافت پیام سیری ۲۰ دقیقه وقت نیاز دارد)  باعث می شود که بدن انسان یک عمر سالم و با نشاط بماند. آیا این با نشاط بودن بدن، لذت ندارد؟ یا اگر در اسلام توصیه می شود به نامحرم نگاه نکن برای رسیدن به لذت بالاتر ارتباط با همسر است. و اگر توصیه می شود موسیقی حرام گوش نده برای این است روح تو را از تعادل خارج میکند و اثرات زیانبارش باعث رنج آینده است.

وی در آخرین بخش از مباحث خود خود با استناد به آیات و روایات، راه­های تمایز فطرت از طبیعت (قوه فرقان یا بصیرت) را چنین تشریح کرد: اولین راه توجه به الهامات فطری است و این، کار تشخیص را برای انسان راحت­تر می­کند. ( فَأَلهَمَها فُجُورَها وَ تَقواها )، دومین راه رعایت تقواست که در نتیجه آن خداوند به انسان قوه فرقان را عطا می­کند. (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقَانًا)،  سومین راه طاهر بودن و دائم الوضو بودن است ( اَلْوُضُوءُ عَلَى‏ الْوُضُوءِ نُورٌ عَلَى‏ نُورٍ) که به تعبیر برخی علما نور همان قوه فرقان است. چهارمین راه نیز انتخاب کارهای سخت­تر است. روایتی داریم که: امام موسی کاظم(ع) در سفارش و وصیت خود به هشام می فرماید: “یا هشام! وإذا مرّ بک أمران لاتدری أیّهما خیرٌ وأصوَب، فانظر أیّهُما أقرب إلى هواک فخالفه، فإنّ کثیر الصّواب فی مخالَفَه هواک؛ ای هشام! هر گاه بر سر دو راهی قرار گرفتی و نمی دانی که کدام یک، راه درست و صواب یا درست‌تر و بهتر است تا آن را انتخاب نماید، پس بنگر کدام یک از آن به هواهای نفسانی نزدیک تر و آن را می خواهی پی باید راهى را که مخالف هواى نفس و امیال شهوانى توست، اختیار نموده و آن راه را دنبال کنی؛ چون بیش تر درستى و صحت عمل در آن چیزى است که مخالف هواى نفس است.

استاد حوزه علمیه خواهران مشهد در توضیح روایت اخیر گفت: از این حدیث به دست می آید که انسان هنگامی که در سر دو راهی انتخاب قرار گرفت – که همیشه هم قرار می گیرد ؛ زیرا دنیا مکان ابتلاء و امتحان و انتخاب دایمی است- می بایست به خودش مراجعه کند و ببیند که کدام موافق هوای نفس و کدام مخالفت هوای نفس است، پس آن که مخالف هواهای نفس است را به عنوان درست تر و بهتر انتخاب کند؛ چرا که در بیشتر موارد این انتخاب بهتر بوده و انسان را از مسیر باطل و شر دور نگه می دارد.

دیدگاهتان را بنویسید