نسبت صورت ذهنی و موجود خارجی از نظر ابن‌سینا: شبح یا اتحاد ماهوی تبیین شد

به گزارش شبکه معالم، حجت الاسلام و المسلمین دکتر سیدعلی طالقانی، عضو هیئت ­علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی، به بحث درباره نسبت وجود ذهنی و موجود خارجی از منظر ابن­ سینا پرداخت.

وی بیان کردند که: ابن سینا ادراک را “اخذ صوره المدرک” می­داند. براین اساس دو پرسش اصلی وجود دارد:

• آیا تعریف مزبور، تمام انحا ادراک را (اعم از خودآگاهی و دگرآگاهی، ادارک واجب و ادراک ممکن، ادراک حسی، خیالی، وهمی و عقلی و …) شامل می­شود یا صرفاً بخشی از ادراکات را در بر می­گیرد؟
• منظور از “اخذ صوره المدرک” قول به شبح است یا اتحاد ماهوی؟

عضو هیئت ­علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی در ادامه افزود: هریک از دو قول مزبور در سوال دوم را به ابن­سینا نسبت دهیم، لوازم و چه بسا مشکلاتی دارد. لازمه­ ی قول به شبح این است که: اولاً: ادراک همیشه با واسطه است و ثانیاً: هم ماهیت و هم وجود صورت ادراکی متفات از مدرَک خارجی است. اما در صورت پذیرش قول به اتحاد ماهوی اولاً: خودآگاهی ادراکی بی ­واسطه و دگرآگاهی ادارکی با واسطه خواهد بود. ثانیاً: ماهیت صورت ادراکی با ماهیتِ مدرَک خارجی یکسان بوده در حالی که در دگرآگاهی، برخلاف خودآگاهی، وحدت وجودی بین صورت ادراکی با مدرَک خارجی وجود ندارد.

وی در ادامه ­ی بحث، با ارائه ­ی شواهد متنی از آثار ابن ­سینا گفتند که به نظر می­رسد که براساس قول ابن­ سینا:

• مراد از ادراک در تعریف فوق، تمام انحا ادراک است.
• مراد او از “صوره”، شبح به معنای مصطلح و همچنین صورت در مقابل ماده نیست بلکه مراد وی “مابه الشئ هو هو” یا همان ماهیت بال معنی ­الاعم است.

حجت الاسلام و المسلمین طالقاندر پایان اضافه کرد: که می­توان تفسیری از شبح ارائه کرد که هم با وحدت ماهوی سازگار باشد و هم با تفسیر ابن­ سینا.