شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
به گزارش شبکه معالم، دکتر بلال شاکری، رییس اداره پژوهش مرکز تخصصی آخوند‌خراسانی، به معرفی و تبیین افق‌های پیش روی فقه خانواده پرداخت و گفت: «منظور از روش‌شناسی، مطالعات در هر سه سطحِ روش کسب معرفت، نوع استدلال و نگاه بیرونی برای تجزیه و تحلیل روش‌های موجود در فقه است.»
وی افزود: «فقها در فقه، روش‌های مختلفی برای استنباط حکم شرعی داشته‌اند. این روش‌ها با توجه به ماهیت و کاربرد هر مسئله متفاوت است؛ لذا در یک علم ممکن است از روش‌های مختلف استفاده شود. گاهی مسئله عقلایی است، در این صورت روش باید عقلایی باشد. گاهی مسئله عرفی است، بنابراین روش باید عرفی و عقلایی باشد. به همین ترتیب، جنس مسئله نوع روش را مشخص خواهد کرد. قطعا فقه‌های تخصصی مانند فقه خانواده بی‌نیاز از این روش‌ها نیستند. فقه‌پژوه باید با روش‌های موجود در عرصه فقه آشنا باشد و این روش‌ها را در حوزه تخصصی خود بررسی کند. آیا عیناً همان روش‌های موجود تطبیق داده می‌شود یا نیاز به تغییر و تحولاتی است که باید روش را برای این حوزه تخصصی بومی کرد؟»
دکتر شاکری در ادامه به معرفی روش‌های عام و رایج فقه پرداخت و گفت: «روش اجتهاد جواهری و روش مقاصدی از جمله این روش‌ها هستند. همچنین روش‌های جزئی‌تر شامل روش‌های عقلی برهانی، روش نص‌گرا، روش تطبیقی و مقایسه‌ای بین مذاهب اسلامی یا بین ادیان و همچنین روش ترکیبی نیز وجود دارند.»
وی افق‌های روش‌شناسی اختصاصی در فقه خانواده را برشمرد و به موارد زیر اشاره کرد:
1. بازخوانی روش‌های رایج فقه در حوزه فقه خانواده، چه به لحاظ اصل جریان و چه به لحاظ شرایط جریان.
2. توجه به نوع روش‌شناسی در حوزه فهم مسئله، حل مسئله و کاربردی‌سازی آن.
3. توجه به نقش علوم انسانی در حوزه فقه‌های تخصصی، به‌ویژه فقه خانواده.
4. استفاده از روش‌های نوین (مناسب) پژوهش در فقه خانواده.
5. توجه به رویکردهای مختلف از قبیل رویکرد فقه نظام، فقه حکومتی و فقه تمدنی.
این استاد سطوح عالی حوزه در انتها به چالش‌های حوزه روش‌شناسی و ارائه راه‌حل پرداخت و مهم‌ترین چالش‌های این حوزه را شامل کمبود منابع، ارتکازی بودن روش‌ها، عدم تفکیک بین روش حل مسئله و روش فهم مسئله، نبود روش واحد، پیچیدگی مسائل فقه خانواده در عصر حاضر با توجه به ابعاد مسئله و به تبع آن، فهم مسئله و حل آن، و همچنین کمبود متخصص دانست.
