شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
به گزارش شبکه معالم، دکتر غمامی، مدیر گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام در پنجمین جلسه از سلسله جلسات کنشگری روحانیت به بررسی فضای کنشگری روحانیت پرداخت و گفت: از ابتدای انقلاب، روحانیت و زنان جزو کسانی بودند که به‌عنوان کنشگران فعال در عرصه اجتماعی مطرح بودند. مفهوم کنش در علوم اجتماعی در کنار space یعنی فضا قرار می‌گیرد و این دو باید در کنار هم مورد توجه قرار گیرد. اصلی‌ترین عرصه ها که مردم با آن درگیر هستند فضای مجازی می‌باشند و این‌قدر این فضا مهم است که فراتر از فعالیت کنشگران در عرصه حقیقی فعالیت می‌کند و نقش جهت‌دهی و هدایت‌گری را ایفا می‌کند و در واقع بستری را فراهم می‌کند که در این بستر کنش‌هایی صورت می‌گیرد؛ گاهی این فضا اثرش از اثرات کنش در فضای واقعی بیشتر است.
تشرف به این معناست که برخی مفاهیم دارای یک آداب پذیرش هستند
دکتر غمامی در ادامه بیان کرد؛ تشرف به حرم یعنی چه؟ واژه‌ی تشرف به این معناست که خود مفاهیم امام حرم, دارای یک آداب پذیرش هستند زیرا امام شرافت دارد و درواقع حرم دارای مقام شرافت است و بعد ما باید قبل‌از روبه‌رو شدن با امام شرافت این مکان‌ها را درک کنیم. درواقع تشرف به‌همین معناست طلبه‌ای که می‌خواهد تکلیف خود به عنوان روحانی را درک کند در واقع باید شرافت تبلیغ را، وظیفه تبلیغ را به‌خوبی انجام دهد و بتواند کنشگری مناسبی را به اطرافیان منتقل کند حال چه فضایی باید وجود داشته باشد که این تعاملات به‌نحو شایسته انجام گیرد.
نباید مبلغ مستقیماً شروع به تبادل پیام کند؛ اول باید فضاسازی صورت بگیرد
وی ادامه داد؛ قطعاً نباید مبلغ مستقیماً شروع به تبادل پیام کند؛ اول باید فضاسازی صورت بگیرد تا بتواند پیام را به‌درستی به دیگران منتقل کند؛ باید دقت شود وقتی انسان در محیطی قرار می‌گیرد ناخودآگاه انسان خودش را مطابق محیط تغییر می‌دهد خیلی از کنش‌های اجتماعی ما فضایی برایش تعریف نشده است و البته نباید مفهوم فضا را ساده در نظر گرفت.
بلاغت به معنی کلام با در نظر گرفتن مقتضای حال می‌باشد
مدیر گروه مطالعات فرهنگی و ارتباط و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم ادامه داد: مفهوم بلاغت به معنی کلام و مقتضای حال می‌باشد با توجه به این‌که فضا در یک چارچوب آیین، زمان و مکان تعریف می‌شود یعنی مطابق با زمان و مکان و آیین و مناسک تعیین می‌شود پس فضاهای اجتماعی مختلف چارچوب‌بندی مشخص و متفاوتی دارند فضای اجتماعی مثل نماز جماعت یک فضاست در یک مکان خاص و در یک آیین مشخص که اجرا می‌شود به‌عنوان مثال کافی‌شاپ یک آیین خاصی دارد که آن آیین مدرن بودن را به نمایش می‌گذارد.
فرهنگ فضایی است که ما تنفس می‌کنیم
رهبر معظم انقلاب در مورد فرهنگ بیانی دارند که ایشان می‌فرمایند فرهنگ فضایی است که ما تنفس می‌کنیم یعنی درواقع اراده ما در آن دخیل نیست و ما باید بالاخره آن اقتضاء را بپذیریم و در بسیاری از کنش‌ها و واکنش‌های ما این فضا تأثیر می‌گذارد؛ درواقع فضا آن چیزی است که ما در آن تنفس می‌کنیم حال اگر این فضا قدسی باشد آن کنش اخلاقی می‌شود ولی اگر فضا فاقد عقلانیت و مدرن باشد قطعاً نوع دیگری کنشگری در آن تعریف می‌شود که این کنش متأثر از فضای سکولار می‌باشد و بالاخره سیطره‌ای که ما در آن قرار دادیم؛ کنش‌های متفاوتی را ایجاد می‌کند البته باید دانست که در حرم مطهر از هر قشر وارد آن می‌شود و احترام امام را نگه می‌دارند و البته فضای قدسی یک عنصر به‌شدت اخلاقی و روحانی می‌باشد.
وی ادامه داد: برگن هابرماس یکی از شخصیت‌ها و نظریه‌پردازان علوم اجتماعی می‌باشد که دو کتاب در زمینه دگرگونی ساختاری حوزه عمومی و نظریه کنش ارتباطی تألیف نموده است که از دیدگاه او حوزه‌های عمومی حوزه‌هایی هستند که افراد در آن فعالیت و با هم تعامل دارند؛ ایشان در این کتاب مثال کاباره‌ها را می‌زند و بیان می‌کند که این فضایی نیست که انسان بتواند در آن اخلاقی عمل کند چون در آن شراب سرو می‌شود باید فضایی را در نظر گرفت که بتوان در آن اخلاقی عمل کرد خب به‌همین ترتیب حوزه عمومی شامل کافی‌شاپ‌ها و کافه‌ها و دیگر اماکن نیز می‌شود که می‌توان این اماکن را به دو دسته اماکن مدرن و اماکن اصیل تقسیم‌بندی کرد.
کنش زمانی رخ می‌دهد که به‌جای تعامل فردی برویم به سمتی که بتوانیم فضا را دگرگون کنیم
استاد غمامی ادامه داد: نظریه‌ی کنش زمانی رخ می‌دهد که دگرگونی ساختاری رخ دهد و به‌جای تعامل فردی برویم به سمتی که بتوانیم فضا را دگرگون کنیم. درواقع فضا در جهان مدرن شامل استادیوم‌های ورزشی، فضاهای جدید و مدرن می‌باشد اما فضاهای اصیل مثل خانه و مسجد و حسینیه می‌باشد و فضاهای جدید شامل پارک‌ها کافه‌ها و هر آن‌چه که در عصر جدید روی داده است.
فضای کنش درحال تغییر هست و فضاهای اصلی درحال کوچک‌تر شدن است و در واقع فضاهای سکولار فضاهای اصیل را به نفع خود تغییر می‌دهد
دکتر غمامی ادامه داد که الان در سطح شهر حتی ما بزرگ‌راه و آزادراه درست کرده‌ایم و قبلاً این آزادراه‌ها در ارتباطات بین شهری بود دقت شود که فضای کنش درحال تغییر هست و فضاهای اصلی درحال کوچک‌تر شدن است و در واقع فضاهای سکولار فضاهای اصیل را به نفع خود تغییر می‌دهد نمی‌شود که ازیک‌طرف ما درب‌های مساجد را ببندیم و بسیاری از کودکان و فرزندان به سمت دیگر فضاها خواهند رفت.
کنشگری نیاز به تولید محتوا و تولید فضا دارد
کنشگری نیاز به تولید محتوا و تولید فضا دارد؛ تولید محتوا به‌هرحال تمام شدنی است اما تولید فضا به این صورت نیست به‌عنوان مثال یکی از فضاهایی که در عصر حاضر درحال شکل‌گیری و روزبه‌روز گسترش پیدا کردند می‌باشد فروشگاه‌های هایپر مارکت یا زنجیره‌ای می‌باشد که افراد وقتی در این فضاها قرار می‌گیرند ناخودآگاه روحیه مصرف‌گرایی در آن‌ها افزایش پیدا می‌کند و این با تعالیم اسلامی ما سازگار نیست و بحث قناعت و مصرف‌گرایی با فرهنگ اسلامی سازگاری دارد و مثال دیگر در حال حاضر می‌بینیم متأسفانه در برخی جاها احترام مؤمن حتی کم‌تر از احترام کتاب است به‌عنوان مثال ما قرآن را اجازه نمی‌دهیم که حتی به جلدش آسیب برسد اما به‌راحتی به انسان‌های دیگر بی‌احترامی می‌کنیم یعنی در واقع ما در بسیاری از موارد اصول را در روابط اجتماعی زیر پا می‌گذاریم.
وی ادامه داد؛ حال اگر بخواهیم یک روحانی کنش‌گر باشیم و بخواهیم کنشگری مؤثری ایجاد کنیم باید سعی کنیم که فضاهای اصیل را گسترش دهیم و هر آن‌چه که این فضاها را محدود می‌کند با آن برخورد داشته باشیم.
وحدت حوزه و دانشگاه جدی گرفته نشود یکی از این فضاها در طول زمان در جهت حذف فضای دیگر حرکت خواهد کرد که این نیاز به کنشگری فعال حوزویان و دانشگاهیان دارد
دکتر غمامی در ادامه بیان نمود؛ ما در عصر حاضر نظام‌های آموزش عالی متفاوتی داریم که این نظام‌ها گاهی باهم تعارض هم دارند اگر ما حقیقتاً به‌دنبال وحدت حوزه و دانشگاه باشیم این تعارضات در جامعه مرتفع خواهد شد ولیکن اگر وحدت حوزه و دانشگاه جدی گرفته نشود یکی از این فضاها در طول زمان در جهت حذف فضای دیگر حرکت خواهد کرد که این نیاز به کنشگری فعال حوزویان و دانشگاهیان دارد و باید کاری کنیم که دانشگاه و حوزه علمیه با همدیگر تعامل مناسبی داشته باشند. متأسفانه در عصر حاضر فضای حوزه علمیه بسته است و فضای دانشگاه‌ها نیز بسته است و بسیاری از دغدغه‌مندان حوزه علمیه از فضای دانشگاه بی‌خبر و بسیاری از دانشگاهیان از فضای حوزه‌های علمیه به‌درستی خبر ندارند.
مسئله در صورتی در جامعه قابل حل خواهد بود که به شکل دغدغه در بین مردم ظهور و بروز داشته باشد
مدیر گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم ادامه داد: مسئله در صورتی در جامعه قابل حل خواهد بود که به شکل دغدغه در بین مردم ظهور و بروز داشته باشد به‌عنوان مثال مسئله بانک‌های ربوی اگر در جامعه به شکل دغدغه ایجاد نشود قطعاً این مسأله حل نخواهد شد یا به‌عنوان مثال مسئله سقط جنین اگر دغدغه نشود و به‌صورت جدی مورد پیگیری قرار نگیرد قطعاً مشکلات حل نخواهد شد.
وی اظهارداشت: در صورتی یک مسئله اجتماعی به‌صورت دغدغه در جامعه ایجاد می‌شود و قابل حل خواهد شد که روایت
گری درستی از آن در جامعه صورت گیرد.
وی افزود: اگر روایت‌گری درستی از وقایع و مسأله‌های موجود در اجتماع صورت نگیرد قطعاً دشمنان ما روایت‌گری دیگری خواهند داد و آن مسئله را به نفع خود تغییر خواهند داد. مثلاً چرا داستان حضرت آدم در بین آحاد مردم به‌درستی روایت نمی‌شود مسئله‌ای که در مورد زن، شیطان، فتنه و آدم مسائل به‌جا و درستی را منتقل می‌کند اما وقتی روایت درستی نمی‌شود مسئله اجتماعی دیگر برایمان حل نمی‌شود . به‌عنوان مثال در زمان انقلاب کتاب شاهنامه را اگر نیروهای شاه در دست مردم می‌دیدند از آن‌ها می‌گرفتند و به آتش می‌کشیدند زیرا خود کتاب شاهنامه روحیه انقلابی‌گری را به مردم تزریق می‌کرد برخی مباحث و مسائل هستند که می‌توانند روایت‌گری درستی از فرهنگ اسلامی داشته باشند که اگر ما از این روایت‌ها به‌نحو احسن استفاده نکنیم قطعاً دشمن در جهت مقابل بهره‌وری خواهد کرد و آن‌ها به‌عنوان مسائل اجتماعی جامعه مدرن مطرح می‌شود مثل این‌که در عصر حاضر در برخی دانشگاه‌ها در سلف مختلط غذا خوردن برای برخی دانشجویان به یک مسئله اجتماعی مدرن تبدیل شده بود.
تهیه محتوای کنشگری اصیل، وظیفه روحانیت
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم گفت: تهیه محتوای کنشگری اصیل، وظیفه روحانیت است مثلاً ما نباید بگذاریم که شهرداری تراکم‌های مختلفی را در سطح شهر به نفع خود و به‌خاطر مطامع عده‌ای که در شهرداری سود می‌کنند بهره‌برداری کند و هرچقدر شهر به‌صورت عمودی رشد پیدا کند قطعاً سرمایه‌داران بیشتر سود می‌کنند و این وظیفه روحانیت است که با آن برخورد کند.
به‌عنوان مثال در سخن حضرت امیر علی علیه‌السلام بیان نموده است که عقل زنان در زیبایی آنان است خب داستان از چه قرار است ما باید داستان این روایت‌ها را به‌خوبی کشف کنیم و بعد آن را بازگو کنیم و تبیین کنیم و روایت پردازی کنیم منظور از ایشان عقیله‌ی بنی‌هاشم حضرت زینب کبری سلام‌الله‌علیها بوده‌اند که بسیار عاقل و خردمند بودند و این را حضرت بسیار زیبا به تصویر می‌کشند.
