اولین گام سقوط از انسانیت خود فراموشی است

به‌گزارش شبکه معالم، سرکار خانم رثایی، استاد اخلاق حوزه علمیه خراسان در ششمین جلسه از جلسات اخلاق عمومی مراتب خودسازی و تهذیب نفس که با همت مرکز تخصصی طوبی برگزار شد به تبیین مباحث اخلاق و تهذیب نفس پرداخت و با بیان این که در این جلسه به مبحث رفع عیوب پرداخته می شود، گفت: عنوان ساده است اما بسیار عمیق و بزرگ است برخی می‌گویند بهتر نیست که ما از خوبی‌ها سخن بگوییم؛ رفع عیوب خیلی مهم‌تر از رسیدن به خوبی‌ها است؛ چون وجود انسان سرشار از پاکی‌های فراوان است و اگر عیوب رفع نشود انسان نمی‌تواند خوبی‌ها را در درون خود بروز دهد. خداوند انسان را با فطرت پاک آفریده‌است و شاید به‌همین دلیل امام علی علیه‌السلام در غررالحکم حدیث ۳۵۱۴فرموده‌اند که دوری کردن از گناهان سزاوارتر است از پرداختن به خوبی‌ها .

شرط تهذیب جامعه، اول پرداختن به عیوب خودمان است

وی به اشاره به ایام‌الله دهه فجر بیان کرد:چطور شد که ما نتوانستیم تحول عظیم در جامعه داشته‌باشیم. ما عَلَمی که امام‌خمینی رحمت‌لله علیه برداشتند و شهدا دنبال کردند را نباید به زمین  بگذاریم. باید از خودمان شروع کنیم و این یعنی این‌که آیا ما توانسته‌ایم اول خودمان را تغییر بدهیم. آیا توانسته‌ایم در خودمان مشارطه، معاتبه،مؤاخذه و معاقبه داشته‌باشیم تا بعد از این به تهذیب جامعه بپردازیم.

وی افزود: که اجتناب از سیئات اولی من کسب حسنات است؛ یعنی درخت وجود در آستانه بهار باید هرس شود یعنی اگر می‌خواهیم کسب فضایل داشته‌باشیم باید بدی‌ها را از وجود خود پاک کنیم. البته برخی پرداختن به بدی را لازم نمی‌دانند ما در جواب این دسته از افراد می‌گوییم که اگر انسان به عیوب نپردازد، فضایل نمی‌تواند در وجود انسان رشد پیدا کند.  حال نکته اینجاست که اگرمی‌خواهیم وارد عیوب شویم به کدام عیوب بپردازیم.

پرداختن به برخی عیوب و رفع آن اولویت دارد

استاد اخلاق حوزه علمیه خراسان خاطرنشان کرد:‌اول این‌که به عیوبی پرداخته شود که اولویت داشته باشد؛ یعنی بودن و نبودن آن خیلی تفاوت داشته باشد و بودنش خطرناک و نبودنش ارزشمند باشد. دوم این‌که عیب عمومیت داشته باشد یعنی همه ما با آن درگیر باشیم و سومین ویژگی عیوبی که باید ابتدا در وجودمان ریشه‌کن کنیم، این است که این عیوب پنهان‌تر و کم شناخته‌ باشد و بیشتر نیاز به گفت‌وگو داشته باشد. حال با این اوصاف از مهمترین عیوب که از اولویت برخوردار است تکبر است. البته بسیاری از عیوب دیگری نیز از اولویت برخوردار است مثل صفت حسادت که در روابط بین انسان و انسان‌های دیگر رخ می‌دهد؛ اما تکبر صفتی است که نه‌تنها بین انسان‌ها پیش می‌آید بلکه گاهی نسبت به خدا و گاهی نسبت‌به حق و حقیقت و گاهی حتی نسبت‌به خود فرد قابل تحقق است. خداوند انسان را اشرف مخلوقات قرار داده‌است و برای این‌که انسان به این درجه از خلیفه اللهی دست پیدا کند؛ باید صفت کبر را درون خود ریشه‌کن کند.

وی ادامه داد:‌دانستیم که شیطان شش هزار سال عبادت را با تکبر از بین برد؛ درصورتی‌که می‌توانست به کرامت برسد و امام علی ع نیز می‌فرمایند این‌طور نیست که همه عیوب در انسان آشکار باشد. عیوب ظاهری و بیماری‌های جسمانی مثل سرطان کم‌کم ظاهر می‌شود و عیوب روحی و روانی نیز باید شناسایی شود تا بتوانیم آن را برطرف کنیم و اشکال کار این است که برخی عیوب حتی برای خود فرد آشکار نیست و وقتی عیوب خود فرد برایش آشکار نباشد، دیگران راحت‌تر عیوب پنهان انسان را شناسایی می‌کنند .

خودشناسی از بالاترین معارف است

خانم رثایی اشاره کرد: امیر مؤمنان علی علیه‌السلام می‌فرمایند شناخت انسان از معایب خود از بالاترین معارف است که این حدیث در غررالحکم حدیث ۴۷۱۳ اشاره شده‌است. باید بدانیم عیوب هستند که مانع قرب و صعود هستند و درواقع وسوسه نفس و حب دنیا اجازه نمی‌دهد که انسان در مسیر تعالی قرار بگیرد و امروز ما خدا را شکر می‌کنیم که خداوند به‌عنوان طلبه حوزه علمیه ما را با علوم دین و فهم دین آشنا کرد . در این ماه باید تلاش کنیم عیوب خود را بفهمیم و پیدا کنیم و آن را از بین ببریم.

وی افزود: که از زیرکی انسان همین بس‌که عیوب خود را بشناسد و از جهالت و نادانی فرد هم همین بس که عیوب خودش را نشناسد. کم‌خوری و حفظ زبان از ویژگی‌هایی است که سبب ایجاد حکمت می‌شود و اولین اثر حکمت، مطلع شدن شخص از عیوبش است. خداوند می‌فرمایند اولین چیزی که انسان را بیمار و غافل می‌کند، زبان و خوراک است. انسان اگر عیوب نفس خودش را بشناسد؛ از پرداختن به عیوب دیگران دست برمی‌دارد و ما از خداوند می‌خواهیم به ما توفیق بدهد که به این نکات دقیق بینا شویم تا شیطان بر ما مسلط نشود. بدانید وقتی فردی به عیوب دیگران مشغول است، این فرد به عیوب خود نمی‌پردازد.

توفیق ورود به حوزه باید سبب خودشناسی شود

استاد اخلاق حوزه علمیه خراسان گفت: ورود به حوزه، ورود به اقیانوس علم و دین و عمل است و درواقع وظیفه علم دین استنباط است که خدا به ما توفیق داده و ما را وارد این دریای عظیم می‌کرده‌اند که باید تلاش کنیم تا به عمق وجود خود پی ببریم و از پرداختن به عیوب دیگران  غافل شویم. خداوند در سوره حشر آیه ۱۹ مصداق فراموش کنندگان را منافقین می‌دانند و خداوند می‌فرماید که لطف خودش را از روی این افراد برمی‌دارد و در سوره‌ی طه آیه‌ی۱۲۶خداوند اشاره می‌فرمایند که در روز قیامت افراد منافق کور وارد محشر می‌شوند؛ این افراد کسانی هستند که آیات ما را می‌دیدند، موعظه‌ها را می‌دیدند اما بهره‌ی کافی نمی‌بردند و سعی در اصلاح خود نداشتند. باید ما در وجود خودمان تلاش کنیم که دچار غفلت و نسیان نشویم سالگردها ولادت‌ها و شهادت‌ها می‌آید و باید این‌ها سبب رشد و ارتقای انسان شود ولی گاهی متأسفانه انسان به مرحله‌ای پست‌تر از حیوانات می‌رسد و سقوط می‌کند.

وی بیان کرد: افرادی سال‌های سال در حوزه درس خوانده‌اند و بعد می‌روند در شبکه‌های یهودی و صهیونیستی کار می‌کنند و رسالت اصلی خود را فراموش می‌کنند، در صورتی که انسان فطرتاً خداشناس است، اما گاهی نسیان بر انسان عارض می‌شود؛ برای همین مؤمنین نیاز به هشدار دارند و مؤمنین نباید فراموش کنند که اولین گام سقوط از انسانیت خود فراموشی است و خود فراموشی بالاترین کیفر الهی هست.