اولین شرط اثر گذاری وعظ، طهارت نفس است

به گزارش شبکه معالم، سرکار خانم رثایی، استاد اخلاق مرکز تخصصی طوبی در پنجمین جلسه از سلسله جلسات تهذیب نفس حوزه علمیه خراسان که با همت مرکز تخصصی طوبی برگزار شد، به بیان نکاتی راجع به هدف از آفرینش انسان پرداخت و گفت: مقصود از آفرینش انسان عبادت خداست و عبد بودن بنده مدنظر می‌باشد شیطان با کمال صراحت قاطعانه تصمیم گرفته که همه را فریب می‌دهد و این را اذعان نموده‌است؛ پس انسان نباید دچار خودفراموشی شود و بایستی با بیماری غفلت مبارزه کند؛ ایشان در ادامه فرمودند البته نگه‌داشتن حالت توجه و تنبه سخت است به‌خاطر این‌که شیطان گاهی با غفلت‌ها جلوی دید انسان را می‌گیرد و حتی اجازه شنیدن موعظه را به انسان نمی‌دهد.

وی افزود: شنیدن موعظه از طرف انسان‌های پاک می‌تواند بر انسان مؤثر باشد؛ انسان نیاز به موعظه دارد یعنی مقررات خاصی در این عالم وجود داردکه گاهی از طریق موعظه تکمیل می‌شود برای این‌که انسان بتواند رشد و شکوفایی داشته باشد و نصیحت‌های بیرونی در دل او اثر بگذارد؛ باید واعظ بیرونی نیز وجود داشته باشد و واعظ بیرونی دارای نفس معذب باشد.

 اولین شرط اثر گذاری وعظ، طهارت نفس است

وی با بیان اینکه اولین شرط برای اثرگذاری واعظ بیرونی بر انسان، طهارت نفس و قداست روح خود انسان است. انسان باید مراقب باشد مسائل دنیایی او را به غفلت نرساند، افزود: پس آنچه که خیلی مهم است واعظ درونی است . امام جواد علیه‌السلام در روایتی ذکر می‌کنند که واعظ درونی مثل یک چشمه است که باید از درون انسان بجوشد که این واعظ درونی گاهی عقل، فطرت، اراده و همان کشش به خوبی‌ها است که خاص خود انسان است.اگر واعظ درونی در وجود انسان بیدار باشد نصایح واعظ روی او اثر گذاری خواهد داشت اما اگر زمینه درونی در وجود انسان نباشد از بیرون خیلی کاری ساخته نیست .

در ادامه استاد رثایی به این نکته اشاره کرد که خداوند متعال می‌فرماید: که یک قدم به‌طرف من بیا، من صد قدم به طرف تو خواهم آمد. پس هر کس بتواند ارتباط بین خود و خدایش را اصلاح کند، خداوند رابطه او را با مردم نیز اصلاح خواهد کرد.همان‌طور که امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام می‌فرمایند انسان در کارهایش باید ببیند رضایت پروردگار در چه قرار دارد و اعمال خودش را بر همان مبنای ترازوی رضای پروردگار قرار دهد؛ چنین شخصی به‌یقین مشمول عنایات الهی قرار می‌گیرد. با توجه به این‌که خداوند لطف کرده و انسان را اشرف مخلوقات قرارداده است پس در واقع ما ذی‌حق نیستیم و اصلاح رابطه انسان با خداوند نیازمند تلاش و صدق و راستی است و اهل تقوا هستند که مشمول لطف پروردگار قرار می‌گیرند؛ خب وقتی واعظ درونی در درون انسان فعال باشد انسان ناخداگاه همه مسائل را متوجه ذات اقدس الهی می‌نماید و سعی در بندگی حقیقی خدا شدن دارد و کسی که اراده پروردگار را بر اراده خودش ترجیح دهد در واقع این کار را از تجارت هر تاجری سودمندتر و بهتر خواهد دید.

طلاب حوزه‌های علمیه مشمول عنایات و لطف الهی هستند

 استاد حوزه علمیه خراسان در ادامه گفت: با توجه به این‌که طلاب حوزه‌های علمیه مشمول لطف پروردگار شده‌اند و در معرض آموزش علوم دینی قرار دارند باید تلاش کنند که در برابر وسوسه‌های شیطان قوی شوند تا بتوانند غریق نجاتی برای دیگران باشند. پس آنچه که می‌تواند در این مسیر کمک‌کننده انسان باشد رابطه عقل و موعظه است و کسی که عقل و خرد را به‌خوبی به کار بندد ، می‌تواند در مسیر حرکت به پروردگار و قرب الهی موفق‌تر باشد. ایشان ادامه فرمودند که ارشادهای آسمانی وحیانی برای کسانی می‌تواند مؤثر باشد که عقل خودشان را به کار بیندازند در واقع بر خردمند یک اشاره کافی است و این نیاز به شرح‌وبسط ندارد و انسان عاقل پیام و پند را از هر کسی می‌گیرد.

مهمترین ابزار عبرت، یاداوری مرگ است

وی در ادامه با اشاره به روایتی از امیر مؤمنان علی علیه‌السلام بیان کرد: یکی از مهم‌ترین ابزارهای عبرت، مرگ است وعاقل کسی است که پیش‌از مرگ آماده شود و هر گونه وسیله نجات خود را قبل‌از نزول مرگ فراهم آورد. خداوند رحمت کند بزرگان را وقتی انسان وارد مجلس ختم و ترحیم می‌شود و عکس میت را در مقابل خود می‌بیند باید به این توجه کند که این مرگ امروز و فردا سراغ ما هم خواهد آمد و این را فقط برای دیگران نداند و بعد با اشاره به خطبه ۹۰نهج‌البلاغه رابطه عقل و موعظه را از مهم‌ترین ابزارها برای تهذیب نفس دانستند.

تقسیم مردم به دوگروه پند پذیر و پند ناپذیر

وی سپس خاطرنشان کرد: مردم دو گروه هستند؛ (البته خداوند استعدادهای مختلف وجودی همه انسان‌ها را با توجه به ظرفیت‌ها و قابلیت‌ها در وجود همه یکسان قرار داده‌است) اما برخی افراد به‌محض گناه کردن متوجه خطای خود می‌شوند و همین که موعظه‌ای دریافت کنند متنبه می‌شوند؛ این‌ها انسان‌های متقین هستند. اما گروه بعدی افرادی هستند که حتی با موعظه متوجه خطای خود نمی‌شوند مگر این‌که مورد توبیخ واقع شوند که امیر مؤمنان علی علیه‌السلام در نامه ۳۱بند ۱۰۸به این نکته اشاره می‌کنند.

استاد اخلاق حوزه علمیه خراسان در ادامه از عقل به عنوان پیامبر درونی نام برد و اشاره کرد: خداوند خواستار هدایت درونی همه انسان‌ها می‌باشد؛ اما این فقط به این هدایت درونی بسنده نشده و مواعظ نیکو و کتب آسمانی و پیامبران را نیز برای هدایت انسان‌ها فرستاده‌است؛ چون خداوند متعال انسان‌ها را دوست دارد وانسان‌ها همواره در معرض گرفتاری‌ها و مشکلات هستند و ادامه دادند باسا و ضرا درواقع عوامل رشد درونی انسان را فراهم می‌کند و در ادامه به تفاوت این دو واژه پرداختند که هرگاه عامل خارجی، مایه فشار باشد در آنجا «باسا» به کار می برند مثل این که فردی ثروت خود را از دست بدهد، موقعیت اجتماعی او پایین آید، یا با مرگ فرزندان روبه رو شود و غیره . در حالی که «ضراء» در موردی به کار می رود که عامل درونی وجود انسان را نشانه بگیرد مانند بیماری، مجروح شدن و غیره .

 وی در انتها دوباره به این نکته اشاره کرد که همان‌طور که بزرگان می‌فرمایند در حقیقت پند به نادان فایده‌ای ندارد، پس انسان باید هر آن مراقب اعمال و رفتار خود باشد.