شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
به گزارش معالم، کارگاه دو روزه «روش تفکرگرا و پژوهش‌محور ویژه اساتید تفسیر قرآن و ادبیات عرب» در مرکز تخصصی طوبی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی خراسان برگزار شد. دکتر فاطمه صدر، استادیار دانشگاه امام صادق(ع) در نشست‌های متعدد این کارگاه، ضمن تبیین نظریه‌های نوین آموزش، مهارت‌های تفکر و گفتگو در کلاس درس را با بهره از شیوه گفتگو، نمایش تصاویر و فعالیت‌های جمعی به اساتید شرکت‌کننده در کارگاه آموزش داد.
استادیار دانشگاه امام صادق(ع) ابتدا به تبیین توضیح هفت نوع یادگیری را بر اساس هفت نوع هوش پرداخت و گفت: یکی از این هوش‌ها در هر فرد غالب است اما باید همه هوش‌ها در او شکوفا شود.
وی سپس با استفاده از روش تدریس فعال (learning by doing) و روش تدریس سخنرانی به آموزش «تسهیل‌گیری در کارگاه‌های آموزشی مشارکتی» پرداخت. شرحی از ۸ محور این کارگاه در زیر می‌آید:
- ضرورت استفاده از یخ‌شکن‌ها در کلاس
دکتر صدر در قالب یک بازی فکری، از شرکت‌کنندگان خواست، موشک کاغذی درست کرده و روی بال‌های موشک دو ویژگی از خودشان با زبان عربی بنویسند. سپس افراد باید موشک‌ها را به گوشه‌ای از کلاس پرتاب کنند. هر کسی باید یک موشکی بردارد و دقت داشته باشد که موشک خودش نباشد. پس از آن، هر فرد ویژگی‌های روی موشک را می‌خواند و با پرسیدن سه سوال و پاسخ از افراد دیگر باید حدس بزند موشک از آن چه کسی است.
- بهترین نحوه نشستن در کلاس‌های تفکر و گفت‌وگوهای مشارکتی
در قسمت دیگری از کارگاه، چگونگی استقرار معلم و دانش‌آموزان به منظور مشارکت بهتر در گفتگو‌های جمعی به بحث گذاشته شد. تصاویری از چیدمان کلاس ارائه شد و شرکت کنندگان به بحث و نظر پیرامون آن پرداختند.
- تسهیل‌گری، آموزش‌گری، مشاوره
دکتر فاطمه صدر در بخش بعد، روش تسهیل‌گری (روش تدریس تفکر محور) را به عنوان جایگزینی برای روش تدریس آموزش‌گری سنتی مطرح کرد. اساتید شرکت‌کننده در این کارگاه ضمن تحلیل پویانمایی «Head Up»، درباره تفاوت میان این روش‌ها گفتگو کردند.
- اصول مهم در فرآیند یادگیری
در نشست دیگری از این کارگاه، هشت نکته آموزشی به عنوان اصول یادگیری بیان شد. این نکات عبارت است از:
- بر مشکلات دنیای واقعی تأکید کنید.
- کاربرد درس برای حل مشکلات را توضیح دهید. به عبارت دیگر بین درس و مشکلاتی که دانش‌آموز می‌تواند به کمک درس آنها را حل کند، ارتباط ایجاد کنید.
- به عقاید و دیدگاه‌های فراگیران، با احترام گوش دهید.
- فراگیران را تشویق کنید که یک منبع آموزشی برای شما و یکدیگر باشند. یعنی مخاطب را صرفاً گیرنده به حساب نیاورید. اجازه بدهید خودش را ابراز کند، سپس افکار و نظرش را هدایت کنید که به جواب برسد.
- راه به کارگیری و استفاده از آموخته‌ها را به فراگیران بگوییم.
- محتوای آموزشی را با تجربیات گذشته فراگیر ارتباط دهیم.
- با فراگیران مانند کودکان برخورد نکنیم.
- ارتباط میان اهداف و روش یادگیری را نشان دهیم.
- انواع یادگیری بر اساس هوش‌های چندگانه
دکتر فاطمه صدر در ادامه نشست هفت روش در یادگیری بر اساس هفت نوع هوش انواع شاگردان را توضیح داد. انواع هوش‌ها و یادگیری‌های متناسب آن چنین است: کلامی-زبانی، منطقی و حسابگر، بصری- فضایی، موسیقیایی-ریتمیک، جسمی-حرکتی، بین فردی، درون فردی. وی این نکته را یادآور شد که در همه افراد، همه هوش‌ها وجود دارد ولی یکی از آنها غالب است. لذا طرح درس باید ترکیبی از شیوه‌های متفاوت باشد؛ استفاده از پاورپوینت (بصری)، کار عملی(جسمی ـ حرکتی)، کار گروهی(بین فردی)، سخنرانی(کلامی ـ زبانی) و جزوه(کلامی زبانی) می‌تواند تنوع لازم را بوجود آورد. پس باید به همه انواع هوش‌ها توجه کنیم چراکه همه هوش‌ها باید رشد کنند.
- شیوه‌های مرور و ارزیابی
در ابتدای جلسه پنجم، از شرکت کنندگان خواسته شد جدولی که دارای دوستون و چهار ردیف می‌باشد را ترسیم کنند. سپس می‌بایست مفاهیمی که از جلسات قبل در ذهن دارند را در یک ستون، و کلمات تداعی‌کننده هر مفهوم را در ستون مقابل بطور بهم ریخته یادداشت نمایند. پس از آن برگه‌های خود را با یکدیگر جابجا کرده و کلمات دو ستون را به هم وصل نماید. آنان باید توضیح دهند که چرا مثلا کلمه x را به کلمهy وصل نموده‌اند.
- تمرین حل مسأله
در فعالیت جمعی دیگری، هریک اساتید شرکت کننده، یک مسأله و موقعیت دشوار در تدریس خود را روی یک برگه نوشته و به دیگران داد تا هرکدام یک راه حل بنویسند. سپس با مشورت از دیگران بهترین راه حل را انتخاب کرد. در این فعالیت، راه حل باید شفاف، متناسب با سؤال، جزئی و جامع باشد.
- ارزیابی فرآیند تدریس
در پایان جلسات روز اول کارگاه، برگه های سبز و صورتی میان اساتید شرکت کننده توزیع گردید و از آنها خواسته شد تا روی برگه سبز دو نقطه قوت و روی برگه صورتی دو نقطه ضعف تدریس همین کارگاه، بصوت جمله‌های شفاف نوشته شود. سپس دو نفر به تحلیل و چیدن نقاط ضعف و قوت پرداختند.
