شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
به گزارش شبکه معالم، حجت‌الاسلام و المسلمین حاجیانی، مدیرکل فضای مجازی دفتر تبلیغات اسلامی در چهارمین جلسه از سلسله جلسات اخلاق و کنشگری اجتماعی روحانیت که به همت مرکز تخصصی طوبی برگزار شد، به بیان دیدگاه‌های خود در رابطه با کنشگری مجازی روحانیت پرداخت و گفت: عرصه فضای مجازی، یک ساحت موازی با زندگی حقیقی ما انسان‌هاست که هویت‌های خاصی به مردم و عناصر فرهنگی داده‌است و نگاه ما را به عرصه تبلیغ دست‌خوش تغییر کرده‌است. اینکه فضای مجازی را عرصه فرصت یا تهدید بدانیم و از آن بتوانیم به‌عنوان بستر رشد استفاده کنیم، بستگی به سطح مهارت و تخصص ما دارد. مهم‌ترین تمیز و تفاوت بین یک کاربر عادی و کسی که می‌خواهد در بستر فضای مجازی یک کنشگری موفق داشته باشد؛ این است که افراد متخصص نیازهای مخاطب را دریافت میکنند و سپس پاسخ‌گویی میکنند . وقتی واژه کنشگری را استفاده می‌کنیم به‌معنای این است که فرد بتواند یک فعالیت فعال با حضوری با رنگ و لعاب خودش را داشته باشد.
تفاوت زیست کنشگرانه و زیست منفعلانه در فضای مجازی
وی افزود: مثلاً کسی که برای بیزینس یا گسترش حوزه شغلی در این عرصه وارد شود یا کسی که تولید محتوای دیگران را صرفاً کپی و مصرف می‌کند را دارای زیست کنشگری در فضای مجازی نمی‌دانیم؛ زیسته کنشگرانه زمانی است که رویکرد اصلاح جامعه با وضع موجود با هدف پاسخ‌گویی به نیازها صورت گیرد. حال اگر این کنشگری را برای روحانیت در نظر بگیریم؛ روحانیت یک وظایفی دارد که باید حضوری با لعاب دینی و تبلیغی داشته باشد و پاسخ‌گوی جامعه مدنی باشد. اگر از بازنمایی روحانیت در فضای اجتماعی سوال شود که آیا بازخورد مثبت و یا منفی در بین عموم جامعه دارد؛ باید دید که غالب افراد جامعه نظرشان در این‌مورد چیست؟ این نظر را چه کسانی جهت‌دهی کرده‌اند و چه کسانی این صنف را روایت میکنند؛ کسانی هستند که در فضای مجازی عرصه را در دست دارند.
در جامعه مدرنیته ریخت هرمی جامعه سنتی تبدیل به شبکه شده است
دکتر حاجیانی بیان کرد: بسیاری از پلتفرم‌ها بر اساس گذار از جهان سنتی به جهان مدرنیته، یک جهان شبکه‌ای را شکل داده‌اند. شبکه‌ای که در راس آن حاکم، مدیر، پدر بزرگ، رئیس قبیله قرار دارد و بقیه افراد جامعه دنباله‌رو آن‌ها هستند که این ریخت هرمی در جامعه سنتی وجود داشت و لذا تبعیت از بالادستی صورت می‌گرفت؛ اما در حال حاضر یک سازمان گریزی وجود دارد و تبعیت از بالادستی نسبت‌به جامعه سنتی کم‌رنگ شده و در حال حاضر جهان به صورت شبکه‌ای و مسطح درحال پیشروی است و دیگر راس ندارد و هرمی‌شکل نمی‌باشد. در عصر حاضر قدرت پاسخ‌گویی و برنامه‌نویسی در پاسخ‌گویی و ایجاد حجم گسترده از نیازها، نیاز به برنامه‌ریزی عمیق‌تری دارد.
یکی از ویژگی‌های جهان شبکه‌ای، ایجاد جنگ شناختی است
وی خاطرنشان کرد: ویژگی جهان شبکه‌ای این قدرت را ایجاد می‌کند که کسانی که بسترها و ارتباطات را برعهده می‌گیرند با تولید پیام به وسیله یک جنگ شناختی اثرگذاری عمیق‌تری روی دیگر انسان‌ها دارند و از خصیصه‌های این جنگ شناختی این است که قدرت تغییر باور را دارد و این مساله در فضای مجازی گسترده‌تر است و در حال حاضر دسترسی گسترده مردم از این فضا سبب می‌شود که این تغییر باور در عموم جامعه بیشتر صورت بگیرد و آگاهی مخاطبین نسبت‌به پیام‌ها بالاتر رفته‌است. در این فضایی که به‌شدت، جنگ شناختی تعیین راهبری می‌کند؛ مسئله روایت‌گری و جهاد تبیین بسیار مسئله مهمی است و الان جریان‌سازی و گفتمان سازی باید توسط طلاب حوزه علمیه صورت بگیرد.
قدم اول گفتمان سازی، مساله تبیین است
وی با بیان اینکه در قدم اول گفتمان سازی طبق فرمایش حضرت آقا باید تبیین صورت بگیرد؛ تا ما نتوانیم حقایق و وقایع را درست روایت و تبیین کنیم دیگران با روایت نادرست مردم را جهت‌دهی میکنند، اذعان داشت:در حال حاضر در روایت‌هایی که غرب از جامعه ایرانی دارد و هدفش تضعیف نظام و وارونه جلوه دادن موفقیت‌های جامعه اسلامی است ؛ بسیاری از مشکلات را در جامعه به مسئله حکومت و حکومت‌داری اسلامی متصل می‌کند؛ خب این خرده روایت‌هایی که توسط غرب صورت می‌گیرد ابر روایت‌های را شکل می‌دهد و می‌تواند عموم جامعه را در جهت‌دهی نادرست حرکت دهد. حال وظیفه طلاب تولید محتوا و کنشگری فعال می‌باشد که بتواند راهبرد درستی در این مسیر از خود نشان دهد. البته تهدیدهای اخلاقی در فضای مجازی برای روحانیت وجود دارد که این چالش‌های اخلاقی اگر رفع نشود می‌تواند مشکلاتی را در صنف روحانیت ایجاد کند.
یکی از چالش‌های اخلاقی روحانیت در کنشگری مجازی، استعلا و حس برتری جویی است
مدیرکل فضای مجازی دفتر تبلیغات اسلامی اظهار داشت: یکی از این چالش‌های اخلاقی در فضای مجازی با کبر و استعلا قدم برداشتن روحانیت است؛ یعنی حس برتری‌جویی و شهرت‌طلبی که این نیاز دارد، روحانیت نیت خودش را در این فضا خالصانه کند و این نیاز به عقاید و تعمیق باورها و وسعت جهان‌بینی دینی دارد باید روحانیت از فضای مجازی که بستر ایجاد رابطه با مخاطب است برای جذب حداکثری مخاطب تلاش کند تا بتواند پیام دین را منتقل کند و این یک اصل اساسی برای انتقال پیام دین است.
وی افزود: البته شناخت و ارتباط با مخاطب خیلی مهم است و جذب مخاطب هم از ویژگی‌هایی است که یک روحانی باید به آن توجه کند اما مخاطب با چه کیفیتی و چگونگی جذب مخاطب هم مهم است. گاهی روحانیت برای پسند مخاطب مطلبی را ارسال می‌کند که باید توجه داشته باشند که وظیفه اصلی یک روحانی، تبلیغ دین است. بسیاری از مطالب حقیقی در فضای واقعی دین وقتی در فضای مجازی منعکس می‌شود، کاملاً پس زده می‌شود؛ چون درست منعکس نشده‌است و به‌نحو درستی بین مخاطب انعکاس پیدا نکرده‌است درصورتی‌که این حرف کاملاً برآمده از نگاه دین است و باید توجه داشت که پیام‌های دینی چگونه، با چه مقدمه و مؤخره ای به خورد مخاطب داده می‌شود؛ گاهی این‌قدر بد مفاهیم دینی در فضای مجازی منعکس می‌شود که از زدن آن پشیمان می‌شویم. باید آنچه که در فضای مجازی و حقیقی منعکس می‌شود مورد رضای خداوند باشد نه مورد رضایت آواتارها.
حجت‌الاسلام و المسلمین حاجیانی بیان کرد: دراین‌صورت دیگرفقط رضایت مخاطب مهم نیست؛ هرچند که انسان باید تمام تلاشش را معطوف به رضایت و جلب مخاطب کند؛ اما باید تلاش کند که پیام دین را طوری که موردپسند مخاطب هم باشد، انتقال دهد. در این مسیر گاهی فقط برخی روحانیون دنبال جمع کردن مخاطب هستند و نحوه انعکاس دین در فضای مجازی را بلد نیستند که این به کیفیت مخاطبین و کیفیت ارتباط‌گیری ما و نوع اثربخشی ما بر مخاطب بستگی دارد.
وی ادامه داد: روحانیت باید به سمت نیازهای مخاطب حرکت کند. گاهی داشتن میلیون‌ها مخاطب مهم نیست بلکه گفتگو با یک نفر و تغییر در دیدگاه حتی یک نفر می‌تواند در این عرصه مؤثر باشد. باید یک روحانی عرصه‌ها و ساحت‌های مختلف مانند سیاست، اقتصاد، فرهنگ،اجتماع و حوزه‌های دیگر را طوری برای مخاطب واضح کند که به او تفهیم نماید که نیاز انسان در حوزه دین پاسخ داده می‌شود و دین همه این حوزه‌ها را پوشش می‌دهد.
یکی از چالش‌های اخلاقی روحانیت، تظاهر سازی است
وی گفت: نکته دیگری که در بازنمائی و چالش اخلاقی روحانیت در فضای مجازی و کنشگری مجازی مطرح می‌شود، تظاهر سازی است که گاهی بازنمایی مثبت از خود سبب این چالش اخلاقی می‌شود که ما برای رفع این چالش گاهی نیاز داریم که بازنمایی مثبت از دیگران داشته‌باشیم نه‌فقط از خود و یا اینکه به‌صورت هویت گمنام در عرصه فضای مجازی فعالیت کنیم که این هویت گمنام خیلی خاصیت ایجاد می‌کند مثلاً گاهی گروهی به اسم زینبیه می‌تواند یک الگویی مثبت در فضای مجازی ایجاد کند.
