چالشهای فلسفه اسلامی در معرفت شناسی

به گزارش شبکه معالم، حجت الاسلام و المسلمین محمد تقی سبحانی، مدیر عامل بنیاد امامت در دومین روز از مدرسه زمستانی فلسفه اسلامی به تبیین موضوع «وجود ذهنی و چالش‌های معرفت‌شناسی در فلسفه اسلامی» پرداخت و گفت: وجود ذهنی در فلسفه از یک تبیین برای مساله معرفت و برای پاسخ به شبهه سوفسطایی و بنا نهادن معرفت بر اساس یقینِ معرفت شناختی آغاز شده است. بالتبع اگر وجودِ ذهنی نتواند خود را از اشکالات برهاند، مساله معرفت را دچار چالش می کند. مشکل اساس هم در علم حصولی است.

وی در ادامه توضیح داد: دو اصطلاح در طولِ هم برای وجود ذهنی مطرح شده است: الف) وجود ذهنی در مقابل وجود خارجی که این اصطلاح وقتی است که فیلسوفان آن را در مقابلِ نظریه فخر رازی یعنی “قول به اضافه” مطرح می کنند. ب) وجود ذهنی به معنای تناظرِ یک به یکِ آن با خارج؛ این معنای حداکثری از وجود ذهنی است که آن را در مقابلِ قولِ به شبح مطرح می کنند. خب در ما نحن فیه مهم اثباتِ معنای دوم است تا بتوانند مساله معرفت را مطرح کنند و تا آنجا که من می دانم ادله فیلسوفان ناظر به اثباتِ معنای اول یعنی وجود واسطه در علم به خارج است و این برای تبیین مساله معرفت کافی نیست.

حجت الاسلام و المسلمین سبحانی اذعان داشت: اگر وجود ذهنی به معنای دوم حل نشود، اساساً پروژه علم را با مشکل مواجهه می کند؛ چه اینکه بحث از مطابقت با واقع حل نمی شود و مساله تطابق حل نمی شود.

وی سپس بیان داشت:خصوصاًاینکه اگر بر اساس اصالت وجود گفتیم که هویت ماهیت در خارج بالعرض است، تمامِ پروژه وجود ذهنی فرو می ریزد؛ چه اینکه مساله تطابق با مشکل مواجه می شود و هیچ کدام از راه حلهای سه گانه یعنی توسّل به “حمل اولی ذاتی و شایع صناعی”، و تمسّک به نظریه “وجود ظلّی”، و نیز دیدگاه مبتنی بر “وجودِ برترِ ماهیت” مشکل را حل نمی کند.