شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
به گزارش شبکه معالم، حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید علی طالقانی، عضو هیئت علمی و مدیر گروه آموزشی فلسفه و کلام اسلامی مرکز تخصصی آخوند خراسانی در چهارمین مدرسه زمستانی کلام امامیه به تبیین موضوع «نظریه های شناخت خدا» پرداخت و منابع معرفتی معرفه الله و امکان آن را بررسی کرد. در نظریه شناخت خدا که همان معرفت شناسی است، خود وجود شناخت به عنوان واقعیت مفروض در نظر گرفته می شود و سؤال اساسی از چگونگی آن است. نظریه معرفت عمومی در سه سطح مطرح است: چیستی معرفت، منابع معرفت و امکان معرفت؛ در موضوع ما این سه محور عبارت است از چیستی معرفت الله، راه های معرفت الله و امکان معرفت الله.
وی در ادامه به تبیین حقیقت پرداخت و گفت: اساسا معرفت چیزی از جنس باور است و باور یک گرایش گزاره ای است. سوال این است که آیا معرفت الله یک گرایش گزاره ای است یا خیر؟
مدیر گروه آموزشی فلسفه و کلام اسلامی مرکز تخصصی آخوند خراسانی ادامه داد: راسل بین سه نوع معرفت تفکیک قائل شده است؛ شناخت که بر سه نوع «شناخت گزاره ای»، «شناخت چگونه ای» و «شناخت رودررویی و مواجهه ای» است و این سه نوع شناخت به یکدیگر تحویل نمی شود.
وی بیان داشت: به نظر می رسد در معرفه الله دست کم از معرفت چگونه نمی توان مستقیم بهره برد اما از شناخت مواجهه ای می توان بهره برد. تعریف معرفت به «باور صادق موجه» مربوط به معرفت گزاره ای است و اگر معرفت خداوند از نوع معرفت گزاره ای بماند، چنین تعریفی هم ندارد. به نظر می رسد که بر خلاف دیدگاه رایج معرفه الله از جنس معرفت گزاره ای نیست یا دست کم معرفت گزاره ای از معرفه الله یک معرفت زیربنایی نیست.
دکتر طالقانی در ادامه به تبیین موضوع «راه های شناخت یا منابع معرفت» پرداخت و گفت: مفروض این است که منابع متعددی در این زمینه وجود دارد، از قبیل «ادارک حسی»، «درون نگری(وجدان)»، «عقل»، «شهود(زبانی)»، «حافظه» و «گواهی».
وی اضافه کرد: در این حوزه این سؤال مطرح است که عمق و گستره معنا بخش هر یک از این منابع چقدر است و آیا این منابع تولید کننده معرفت(مولد) هستند یا «یادآوری کننده معرفت(مذکّر)»، یا این منابع «صرفا مُعِد معرفت» هستند. و آیا این منابع موثق هستند؟
امکان شناخت معرفت
مدیر گروه آموزشی فلسفه و کلام اسلامی مرکز تخصصی آخوند خراسانی گفت: سؤال مهم این است که آیا معرفت به خدا از جنس معرفت به امور عادی است یا اساسا از جنس دیگری است؟ به عبارت دیگر اگر معرفت گزاره ای است، آیا از جنس همان معرفت گزاره ای است که درباره همه امور داریم؟ مفروض متکلمین و حکما (دست کم در کلام و فلسفه رسمی) این است که این دو معرفت از یک جنس هستند. سؤال دیگر این است که آیا معرفت الله از جنس معرفت گزاره ای است یا معرفت آشنایی(فطری)؛ این معرفت آشنایی آیا نسبتی با تجربه دارد؟ آیا این شناخت، نسبتی با عالم ذر یا فطرت دارد؛ و اگر چنین ارتباطی با عالم ذر یا پیشین وجود دارد آیا نیاز به یادآوری دارد یا نیاز به تولید معرفت به صورت بدوی نه یادآوری وجود دارد؟
نظریه های شناخت خدا در اندیشه امامیه
وی در نهایت پس از بررسی جهات مختلف موضوع افزود: توقع ما این است که نظریه های شناخت خدا که به این پرسش ها پاسخی ارائه می دهند، بررسی شود که به دو شکل «ارائه شده» و «اقتراحی» می تواند باشد. این نظریات عبارت است از : نظریات فطرت بنیاد، نظریات وحی بنیاد، نظریافت معرفه النفس، نظریه های آیت بنیاد و نظریه های شهود بنیاد.
