به گزارش شبکه معالم، دکتر جهانگیر مسعوی، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در نشست علمی «تأثیر هرمنوتیک فلسفی بر علوم اسلامی» که در دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد، در ابتدا دربارۀ رمنوتیک و اهمیت آن پرداخت و گفت: هرمنوتیک رویکردی فکری و فلسفی است که از یونان باستان تا به امروز مورد نظر فیلسوفان و متفکران بوده است.البته این رشتۀ علمی به عنوان رویکردی جدی باآثار شلایر ماخر فیلسوف متأله آلمانی از قرن هجدم آغاز به کار کرد و در ادامه دیلتای و هایدگر و سپس گادامر به طور جدی به آن پرداختند.

وی افزود: هرمنوتیک در ابتدا بیشتر تمرکزش بر تفسیر متون مقدس بود و هرمنوتیستها سعی می کردند روشی برای فهم متون ارائه دهند و برای همین بیشتر تمرکزشان بر فقه اللغه و یافتن معنای حقیقی از مجازی متون مقدس بود. اما با دیلتای این رویکرد تعمیم پیدا کرد و حوزۀ متن را به انسان گسترش دادند.دیلتای انسان و تجربۀ زیسته و یا زندگی وی را هم یک متن می دانست و برای همن معتقد بود همانطور که علوم تجربی دربارۀ طبیعت داریم، علم تجربی دربارۀ زیست جهان انسان هم داریم.

دکتر مسعودی خاطرنشان کرد: هایدگر امّا، با رویکرد اگزیستانسیالیتی که داشت بر روی انسان بیشتر تمرکز کرد و انسان را امری پرتاب شده در جهان می دانست که به دنبال معنا بود. وی ویژگی اصلی انسان را زمانمندی، مکانمندی، زبان، تاریخمندی، و فهممی دانست و همۀ اینها را با هم مرتبط می کرد. گادامر که تحت تأثیر وی بود و البته شاگردی هایدگر را کرده است بر این مفاهیم بیشتر تمرکز کرد و حوزۀ متن را تعمیم داد و هرچیز را به عنوان متن در نظر می گرفت. انسان، جامعه، فرهنگ و… همۀ اینها از نظر گادامر متن هستند و مورد تفسیر قرار می گیرند.

وی اذعان داشت: اما تفسیر این امور به روشی که برخی پیشنهاد داده اند پایبند نیست و مهم ترین عامل در عرصۀ تفسیر هر متنی رویکر دیالکتیکی است. وی معتقد است این روش، روشی سقراطی است که کلید اصلی فهم به شمار می آید. مفسر برای فهم متن باید با آن وارد گفتگو شود و با قرار دادن خود در افق طرف مقابل و پرسش و پاسخ رفتی و برگشتی به فهم برسد.از نظر گادامر فهم که فرآیند رفتی و برگشتی است و البته فرآیندی پایان ناپذیر است. فهم یک واقعه و یا یک حادثه است که در لحظه اتفاق می افتد اینگونه نیست که برای کسب آن به روش خاصی متوسل شویم.

عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی گفت: این رویکرد گادامر بر عالمان و فیلسوفان اسلامی تأثیر فراوان گذاشت و البته با تحریف برخی اصول گادامر سعی کردند آن را در علوم انسانی اسلامی تزریق کنند و برداشتهایی دیگر از متن مقدس داشته باشند. شعارهایی مانند تاریخمندی قرآن، معناداری متن مقدس در پرتو دیالکتیک مفسر  و… از این قبیل برداشتها می باشند.

وی اضافه کرد: البته ناگفته نماند که شبیه رویکرد گادامری در آثار فیلسوفان اسلامی مانند صدرا و دیگران به چشم می خورد. به عنوان مثال ملاصدرا در بحث معاد جسمانی  از گفتگوی دیالکتیکی عقل و نقل به نحو احسن استفاده کرده است و تلاش کرده است میان قرآن و عقل فلسفی یعنی معاد جسمانی و روحانی جمع کند. به نظر می رسد ملاصدرا پیش از گادامر قهرمان این رویکرد یعنی هرمنوتیک فلسفی است.

در پایان اساتید و دانشجویان با دکتر مسعودی وارد گفتگوشدند.

•