شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
به گزارش شبکه معالم، «حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر سیدعلی سجادی‌زاده» عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌اسلامی رضوی، در سومین درس‌گفتار فصل‌سوم از «مدرسۀ مجازی حدیث‌پژوهی مقارن»، با عنوان «تدوین جوامع حدیثی فریقین»، به بحث دربارۀ «مقایسۀ جامع بخاری با کافی کلینی» پرداخت و ضمن تبیین چرایی اعتنای ویژۀ شیعه به کتاب شریف کافی و توجه خاص اهل‌سنت به جامع بخاری، مقایسۀ دو کتاب را در ۱۰محور قابل بررسی دانسته و تبیین کرد که در ذیل آمده است.
نخست: «رویکرد گزینش روایات در بخاری»، رجالی و براساس اسناد بوده، حال آنکه برای کلینی، موازین مضمونی از اهمیت بیشتری برخوردار بوده است. بخاری در بسیاری موارد، روایات را به‌جهت ضعف سندی کنار می‌گذاشت. حال آنکه کلینی به جهت‌گیری و استحکام متن توجه داشته و درواقع، در نگاه کلینی متن بر سند اولویت داشته است.
دوم: توجه بسیار اندک بخاری به «جایگاه و ارزشمندیِ عقل» و عدم‌گزینش روایات وارده در باب عقل در جامع بخاری درقبال جایگاه ویژه روایات عقل در کافی، نکته‌ای درخور تأمل است.
سوم: به خلاف کلینی که «ادلّه و معاییر گزینش روایات» را در مقدمۀ کتاب توضیح داده است؛ عدم وجود مقدمه و ابهام در دلایل و معیارهای ارائه روایات در جامع بخاری، تفاوتی آشکار بیم دو کتاب را رقم زده است.
چهارم: بخاری در جامع خود، «استناد، استدلال و استشهاد به آیات قرآن» فراوان دارد، درحالی که این مهم، در کافی، کمتر دیده می‌شود. هرچند، در استحکام و عمق استدلال به قرآن، کلینی را موفق‌تر می‌بینیم.
پنجم: در جامع بخاری توجه به «اسباب صدور روایات»، تقریبا منتفی است، درصورتی که در کافی، قرائن صدور روایات مجدانه مورد توجه کلینی بوده است.
ششم: دو آسیب حدیثیِ «تصحیف و تحریف» متعدد در متون روایات جامع بخاری
هفتم: دو کتاب در «شمار روایات» نیز متفاوت اند. شمار احادیث کلینی بیش از ۱۶هزار روایت است. اما احادیث جامع بخاری بدون حذف روایات تکراری، حدود ۷هزار روایت، و با حذف مکررات، حدود ۲هزار روایت است. گاهی در بخاری یک روایت، ۲۲نوبت تکرار شده است، در حالی که نهایت تکرار در کافی، دو نوبت است.
هشتم: رویکرد بخاری در جامع اش، «نقل سنت فعلی» است و در کافی، «نقل سنت قولی»؛ برای استناد به فعل، باید جهات آن مشخص باشد، اما سنت قولی، بدون این ملاحظات نیز قابل استدلال است. بنابراین، از مشکلات نقل سنت فعلی، إجمال و عدم‌استظهار از آن است که این مشکل در نقل سنت قولی دیده نمی‌شود.
نهم: در ابواب فقهی جامع بخاری، تفریعات کمتری به چشم می‌خورَد درحالی که «فروعات فقهی» کافی، افزونتر است.
دهم: از جمله آسیب‌های حدیثی که در جامع بخاری دیده می‌شود، «حذف و تقطیع روایات» به خاطر حفظ جایگاه صحابه است؛ که این رویه در کافی،دیده نمی‌شود.
