شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
گزارش تصویری
به گزارش خبرنگار شبکه معالم، مرتضی طباطبائیان، مدرس و پژوهشگر فلسفه و حکمت اسلامی در نشست نظريه ذوق التـاله محقق دواني و تأثير آن بر صدرالمتألهين که از سوی مرکز تخصصی آخوند خراسانی برگزار شد، گفت: برای اولین بار ابن عربی در مکتب شیراز وارد تحلیل های فلسفی می شود و سعی میشود که سیستم ورودی ابن عربی صورت بندی، برهانی و به شیوه فلسفی توضیح داده شود.
وی افزود: اولین شخصی که در مکتب شیراز ابن عربی را شروع کرد «میرسید شریف» بود و پس از او ادامه دهنده راه وی محقق دوانی بود. محقق دوانی اولین شخصی است که در حد عمیقی عرفان را وارد فلسفه کرد و آن را به شیوه فلسفی دفاع و اثبات کرد.
طباطبائیان خاطرنشان کرد: محقق دوانی شخصیتی است که در زمان او از نقاط زیادی از جهان اسلام پای درسش حضور داشتند و رقیب سر سخت او سید سند و پسرش بودند؛ اما در نهایت تفکر محقق دوانی پیروز شد.
وی با اشاره به این که از زمان محقق دوانی تا ملاصدرا همه معتقد بودند که نظریه عرفا در توحید را محقق دوانی توانسته کاملا تبیین کند، بیان داشت: ملاصدرا صرفا از محقق دوانی متأثر نیست؛ لذا او از بسیاری از متفکرین مکتب شیراز بهره جسته است و نقش گرفته است.
مدرس و پژوهشگر فلسفه و حکمت اسلامی شخصیت دوانی را شخصیتی بسیار مهم تأثیرگذار دانست و تصریح کرد: محقق دوانی شیوه اش به این نحو است که از مشاء، کلام، اشراق، کلام فلسفی و ابن عربی استفاده می کند و نظر شخصی خودش همان نظر ابن عربی است و او را به طور کامل قبول دارد.
دیدگاه ذوق تاله دوانی
طباطبائیان خاطرنشان با بیان این که نظریات در خصوص دیدگاه ذوق تاله دوانی از متون وی می توان دو تقریر متعارض را برداشت کرد، گفت: برخی معتقدند که نظرات او عینا نظرات ابن عربی است و کاملا گویای وحدت وی است. برخی دیگر معتقدند که محقق دوانی چون شبکه زبانی ضعیفی داشته به درستی نتوانسته تبیین کند، لذا نظرات او نیاز به بازسازی دارد. برخی دیگر نیز معتقدند که ایشان قائل به وحدت وجود و کثرت موجود بالتبع قائل به اصالت وجود در واجب و اصالت ماهیت در ممکنات است و در دیدگاه وی شرک خفی وجود دارد.
وی اضافه کرد: از عبارات دوانی دو قرائت برداشت می شود یکی وحدت وجود و کثرت موجود و دیگری وحدت وجود و وحدت موجود و کثرت در ظهورات. یعنی ذوق تأله دوانی یک چیز نیست، بلکه در حقیقت دو دیدگاه متعارض است.
مدرس و پژوهشگر فلسفه و حکمت اسلامی برای اثبات این امر به برخی از عبارات دوانی اشاره و گفت: وی در نظریه ذوق تأله خود در مقدمه می گوید حقایق حکمی از اطلاقات عرفی گرفته نمی شود. و نتیجه می گیرد برخی اوقات ساختار زبانی یک چیزی را می گوید که موهن مسأله ای است که آن اشتباه است. یعنی ممکنه زبان کج تابی هایی داشته باشد که ما را دچار مغالطاتی می کند.
وی اظهار داشت: در قرائت اول محقق دوانی سعی کرده است با مبانی فلسفی ای که از استحکام قابل توجهی برخوردار نیست از قرائت دوم که دیدگاه ابن عربی است با ادبیات فلسفی از آن دفاع کند و دیدگاه های ابن عربی را به صورت استدلال های فلسفی بیان کند که در صورت بندی استدلال های فلسفی به مشکلاتی چون کثرت موجود مواجه شده است و از جهت مبانی فلسفی به توجیهی برای آن دست نیافته است.
