شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
به گزارش شبکه معالم، دکتر رضا اکبری، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در دومین نشست از دومین روز مدرسه تابستانی معرفت شناسی در فلسفه اسلامی که صبح امروز در مشهد برگزار شد، به تبیین دیدگاه صدرالمتالهین در باب ادراک حسی پرداخت که شامل محورهای ذیل می شود:
- فکری محوری
- استخراج مولفه های ناظر به ادراک حسی از آثار مختلف
- صور حسی مربوط به فعل نفس و امور غیر مادی هستند
- بیان تمایز بین صورت های حسی و خیالی
وی بنای فکری محوری صدرا را در ادراک، یک مبنای الهیاتی معرفی کرد و افزود: این مبنا در برداشتی از روایت «خلق الله آدم علی صورته» ریشه دارد.
وی در ادامه در توضیح مبنای فکری محور در ملا صدرا بیان کرد:این مبنا که خداوند انسان را به صورت خود آفریده است اگر همراه شود با بحث صدرا در بحث وجود، اینکه وجود را اصیل می داند و واحد است و اینکه وجود دارای اثار است، اینگونه مطرح خواهد شد که خدا دارای مرتبه ذات و صفات و فعل است همین طور انسان. همانگونه که فعل الهی دارای مراتب مختلف است، فعل انسان هم دارای مراتب مختلف است. در چنین مبنایی از نظر صدرا ادراک مرتبط می شود به نوعی با مرتبه فعل نفس با توضیحاتی که خواهد آمد.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) اضافه کرد: تفاوت بین خداوند و انسان در این است که انسان به اعتبار اینکه کمالات خداوند را داراست، اگر بخواهد چیزی را در مرتبه فعل خلق کند تا آن را در مرتبه ذات نداشته باشد در مرتبه فعل ندارد. انسان در مرتبه ذاتش یک تعلق و ربطی به مبادی عالیه دارد. در مرتبه اسما و ذات هم تعلق دارد به آن مبادی عالیه. تعبیر صدرا این است که ابداع می کند
پس در ادراک یک شبکه وجود دارد:
انسان
امر خارجی
مبادی عالیه
این شبکه باید تحقق داشته باشد تا انسان بتنواند ادراک را انجام دهد. این را مبنای فکری می توان نامید. خداوند انسان را به گونه ای آفریده است که بتواند ادراک کند.
دکتر اکبری با بیان این که مرحله دوم استخراج مولفه های ناظر به ادراک حسی از آثار مختلف آن نظیر اسفار، عرشیه، رساله اتحاد عاقل و معقول، شواهد الربوبیه است، گفت: فیلسوفان وقتی می خواهند از ادراک حسی صحبت کنند بر اساس ابصار صحبت می کنند و کم می بینید کسی از باب ذائقه بخواهد ادراک حسی را تبیین کند. حال نظریه خروج شعاع چه ربطی به شامه و .. دارد؟ فقط مربوط به باصره است. اما تعبیر به ادراک حسی می شود.
وی در ادامه با ملاحظه ی بیان های مختلف ملاصدرا، به تبیین مولفه های ادراک حسی از جمله ایجادی بودن ابصار توسط نفس بیننده پرداخت. در واقع دیدگاه ملاصدرا هم نظریه ی انتباع ابن سینا و هم نظریه ی اشراقی سهرودی را مورد نقد قرار می دهد.
ایشان شرایط ادراک حسی را از دیدگاه ملاصدرا این گونه برشمرد:
۱) وجود یک امر مادی در عالم ماده
۲) وجود مقابله عضو ادراکی با آن امر مادی
۳) عدم وجود مانع (حجاب)
۴) سلامت حس
۵) استفاده از نفس از آن.
