به گزارش ستاد خبری همایش قرآن پژوه روشن بین «سومین همایش تفسیر و تفسیر نگاری در سده اخیر حوزه علمیه خراسان» و نکوداشت آیت الله شیخ محمد واعظ زاده خراسانی؛ حجت‌الاسلام‌والمسلمین مجتبی الهی‌خراسانی استادیار مرکز آخوندخراسانی دفتر تبلیغات مشهددر گفتگویی پیرامون شخصیت چند جانبه ایشان گفته است: اگر بتوانیم زندگانی آیت‌الله محمد واعظ‌زادة‌خراسانی را فصل‌بندی کنیم، بی‌تردید یک فصل آن ماجرای برگزاری کنگره هزاره شیخ طوسی است. یعنی دُرست در فضایی که دولت شاه سعی می‌کرد «پان‌ایرانیسم» را زنده کند و فضاهای غیرمذهبی را تقویت کند، به سبب درایت و بصیرت مرحوم واعظ‌زاده، ایشان فضای تجلیل را به سمت شیخ طایفۀ امامیه یعنی «شیخ طوسی» بردند. در حاشیۀ این هزارۀ شیخ طوسی، کارهای علمی فراوانی هم انجام شد؛ مانند تصحیحاتی که از کارهای شیخ طوسی به مناسبت کنگره انجام شد که جملگی تصحیح‌های فوق‌العاده‌ای است.

فصل دوم مربوط به همکاری ایشان با بنیاد پژوهش‌های آستان‌قدس رضوی است که تا این اواخر هم ادامه داشت و به‌موازات آن البته باید به فصل تدریس‌های ایشان در دانشگاه فردوسی هم اشاره کنیم.

فصل ویژۀ بعدی هم که مشهورتر است، بُعد تقریبی ایشان است و جالب توجه اینکه آنچه یک‌دفعه ایشان را به سمت «تقریب» برده این است که ایشان به هزینۀ خودشان در دوره‌ای که دانشگاه فردوسی بودند، به ۱۶ کشور اسلامی سفر می‌کنند و بعداً می‌شود ۲۰ کشور. نکتۀ مهم این است که ایشان با هزینۀ خودشان و بابت علاقه‌ای که داشتند، وارد فضای تقریب شدند. این خیلی جالب است! و بدین‌ترتیب در حاشیۀ آن سفرها و به‌واسطۀ دیدار با بسیاری از متفکران و نهادهای آموزشی دانشگاهی و اسلامی در این کشورها بود که ایدۀ «تقریب» در ذهن‌شان جرقه زد و سپس ادامه‌دهندۀ کاری شدند که ‌استادشان مرحوم آیت‌الله بروجردی شروع کرده بودند.

استاد واعظ‌زاده موفق شد همان اهداف را با تشکیل «مجمع جهانی تقریب بین مذاهب» مجدداً طرح کند و با حمایت وتصویب مقام معظم رهبری اجرا نماید. آن مجمع با آن وسعتی که همه‌مان خبر داریم، منشأ خدمات و کارهای بزرگی شد. مانند عرضۀ توان حدیثی و تفسیری تشیّع و ایجاد پُل ارتباطی بین متفکران شیعی و دنیای اسلام. ایشان با مواضعی که گرفت و با روابط شخصی‌ای که برقرار کرد باعث شد عملاً خیلی‌ها پنبه از گوش بیرون کنند و حاضر شوند اصلاً حرف تشیع را بشنوند و حضور متفکران شیعی را در همایش‌ها و سمینارها تحمل کنند که این به نظرم آغاز خیلی خوبی بود.

در مقولات دیپلماسی گفته می‌شود، غیر از دیپلماسی سیاسی نیاز به دیپلماسی عمومی هم داریم که به نظر من، از ارکان دیپلماسی عمومی در حوزۀ دینی و مذهبی، جریان تقریب و شخص استاد واعظ‌زاده بود. لذا دستگاه دیپلماسی کشور هم مدیون ایشان است.

همه تصور می‌کنند نیمی از شخصیت ایشان باید راجع به تقریب باشد و بقیه‌اش هم نیم دیگر. اما فکر می‌کنم این نگاه، جامع و کامل نیست. مثلاً تخصص ایشان در حدیث قابل ملاحظه است. شما تصویرتان از تخصص ممکن است این باشد که استاد خوبی بودند یا زیاد درس می‌گفتند؛ اما ایشان تحلیل‌های خاص در «تاریخ حدیث» داشتند. ایشان در باب حدیث، یکی از پُرطریق‌ترین آدم‌ها بودند. شاید بعد از مرحوم آیت‌الله مرعشی‌نجفی و دو سه نفر مثل ایشان، ما کمتر کسی مثل مرحوم استاد واعظ‌زاده داریم که به همۀ طریق شیعه و زیدیه به همۀ اینها ایشان طریق اجازۀ حدیثی داشت.

یکی از فعالیت‌های علمی ایشان در باب «عبقاتُ الأنوار» است. ایشان معتقد بود ما باید هرچه از کارهای سنی و شیعه راجع به «ثقلین» است، احیا و چاپ کنیم؛ لذا «حدیث ثقلین» را باید محور قرار دهیم و ایشان بسیار راغب بود زودتر منتشر شود و اولین جلدی هم که از عبقات در بنیاد منتشر شد، همین جلد است.

لذا اولین جلدی هم که از عبقات به خاطر دارم که منتشر شد، جلد مربوط به حدیث ثقلین بود. و جالب اینکه شروع‌کننده ایشان بودند و ادامه‌دهنده کسانی بودند که به تقریب باور نداشتند؛ ولی هیچ‌کس نمی‌پرسد این کار که توسط دیگران ادامه پیدا کرد توسط چه کسانی شروع شد؟ آری، توسط همان بنیاد پژوهش‌هایی که استاد واعظ‌زاده از ارکانش بودند، انجام شد. در یک کلام، ایشان عالِمی است که مسئله‌اش «علم» بود و برای بیان آن، صریح بود.

این مصاحبه را می‌توانید در ویژه‌نامه «سومین همایش تفسیر و تفسیر نگاری در سده اخیر حوزه علمیه خراسان» بخوانید.

•