شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
به گزارش شبکه معالم، ابوالقاسم صادقی، دانش آموخته مرکز تخصصی آخوند خراسانی در نخستین نشست از سلسله نشست های فلسفی کلامی گفت: «خودآگاهی» یا همان ادراک موجود از خویش (ادراکُ الشیء لنفسه) یکی از موضوعات مورد اختلاف ابن سینا و سهروردی است. من در این مقاله بر دو موضوع اصلی مرتبط با «خودآگاهی» متمرکز خواهم بود: چیستی و هستی.
وی خاطر نشان کرد: برای این منظور ابتدا نشان داده‌ام که ابن‌سینا و سهروردی در این ادعای فلسفی که «آگاهی به ذاتِ خویشِ شیء خودآگاه همان وجود شیء خودآگاه است»، اشتراک نظر دارند ولی در شرایط لازم و کافی «خودآگاهی» اختلاف نظر دارند. به این منظور استدلال‌های سهروردی در اثبات دیدگاه خود و رد دیدگاه رقیب فلسفی‌اش (بااستفاده از دو روش پیشینی-تحلیلی و روش پسینی با کاربست مثال نقض) تقریر و صورت‌بندی شده است.
این دانش پژوه مرکز تخصصی آخوند خراسانی افزود: از نظر ابن سینا خودآگاهی لازمة تجرّد است و از این رو هر مجرّدی خودآگاه است؛ در حالی که از نظر سهروردی هرچند هر مجرّد خودآگاه است، اما خودآگاهی لازمة تجرّد نیست، بلکه عین نوریّت و ظهور نفس است؛ بنابراین، این دو فیلسوف در اتحاد وجودی خودآگاهی و موجود خودآگاه مشترک، و در ماهیت موجود خودآگاه اختلاف نظر دارند. از نظر ابن سینا موجود خودآگاه مجرّد است وتجرّد مستلزم ادراک خویشتن است؛ اما از نظر سهروردی ادراک خویشتن مستلزم تجرّد است ولی تجرّد مستلزم ادراک خویشتن نیست.
وی بیان داشت: سهروردی همچون ابن‌سینا خودآگاهی را همان وجود شیء خودآگاه می‌داند، اما برخلاف او معتقد است که موجود خودآگاه باید که اولا نور باشد و ظهور داشته باشد و ثانیا این نوریت و ظهور، لنفسه باشد و نه عارض و لغیره. با رعایت این دو شرط است که شرایط لازم و کافی «خودآگاهی» استیفا می‌شود؛ بنابراین تجرد از ماده که از دیدگاه ابن‌سینا شرط کافی «خودآگاهی» است، از دیدگاه سهروردی کافی نیست. سهروردی برخلاف ابن‌سینا معتقد است که «هر موجود خودآگاه مجرّد از ماده است» اما مستلزم این نیست که «هر موجود مجرّدی خودآگاه باشد»؛ هرچند در خارج هر موجود مجرّد خودآگاه است.
صادقی گفت: در واقع می‌توان گفت که بر اساس نظر سهروردی، درست است که دیدگاه سینوی در این‌همانی «خودآگاهی» با تجرد، مستلزم حضور وجودشناختی شیء نزد خود است، ولی آنچه برای خودآگاهی کافی است، حضور معرفت‌شناختی شیء نزد خود است و حضور وجودشناختی مستلزم حضور معرفت‌شناختی نیست، اگرچه شرط لازم آن است.
