شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
گزارش کامل نشست
به گزارش شبکه معالم، حجت الاسلام‌و‌المسلمین مجتبی الهی‌خراسانی، عضو هیئت علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی در سومین کارگاه آموزشی پژوهشی «فلسفه علم اصول» که در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: این ادعای اخباریون که می گویند اجتهاد و تقلید از مکتب حله و با محقق حلی شروع شده است قطعا ادعای نادرستی است یعنی نه تنها هیچ شاهد تاریخی بر طبق این رأی نیست بلکه همه شواهد تاریخی خلاف آن است.
وی با بیان اینکه واژه اجتهاد و تقلید معیار و ملاک نیست، گفت: اصل این است که عده‌ای متخصص دین به تفقه در دین و افتا بپردازند و بقیه مردم مکلف به جست و جوی تفصیلی در احکام نباشند و برای آن ها رجوع به یک عالم کفایت کند.
حجت الاسلام‌و‌المسلمین الهی‌خراسانی خاطرنشان کرد: این موضوع که با ادبیات استفتاء و افتا آمده است، لازم نیست حتماً با ادبیات اجتهاد و تقلید بیان شود، لذا اصل رجوع عامی به عالم با ادبیات مختلف در متون فقهی ما منعکس و خیلی قبل‌تر از مکتب حله بر آن تصریح شده است.
عناصر متصور برای اجتهاد
وی با اشاره به اینکه واژه دیگری که بحث برانگیز است، مصطلح اجتهاد است، عنوان کرد: مصطلح اجتهاد از لغت جهد گرفته شده که در آن دو عنصر مهم وجود دارد؛ عنصر مطلوب، هدف و غایت که در اجتهاد همیشه متصور است و دومین عنصر تلاش فوق العاده همراه با تحمل رنج است.
عضو هیئت علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی وی با بیان اینکه در زمان حاضر اجتهاد تقریباً به معنای تلاش برای یافتن حجت بر حکم شرعی و یا وظیفه عملی است، گفت: برخی معتقدند اگر کلمه حکم شرعی یا وظیفه عملی را ذکر نکنیم، می توانیم به طور کلی از واژه استنباط استفاده کنیم.
حجت الاسلام‌و‌المسلمین الهی‌خراسانی خاطرنشان کرد: استنباط یک مسیر فرعی کوچک است که در دوره اخیر از این مصطلح جهت خارج شدن عنصر کشف حکم شرعی استفاده می‌شود.
اجتهاد مفهومی فراتر از کشف احکام الهی است
وی با بیان اینکه اجتهاد یعنی نهایت تلاش و کوشش خویش را به کار بستن، مطرح کرد: عده‌ای از تحصیل ظن و بعضی از تحصیل علم سخن گفته‌اند؛ علم به احکام شرعی و یا استنباط احکام شرعی است، در تعاریف امروز شیعه اجتهاد کلمه و عنصر ظن دیگر وجود ندارد اما در تعارف کلاسیک ما و در تعاریف اهل تسنن، تحصیل ظن همچنان وجود دارد.
عضو هیئت علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی ادامه داد: نزد ما و اهل سنت در عنصر اجتهاد مفهومی فراتر از کشف احکامی که خداوند نازل کرده است وجود دارد یعنی صرفاً کشف ما انزلله نیست؛ آن بخش از اجتهاد که اصول فقه قواعدش را فراهم می‌کند و آن بخش که فقها انجام می‌دهند مربوط به کاری فراتر از مرزهای کشف و فهم حکم است که به صراحت در کتاب و سنت آمده است.
حجت الاسلام‌و‌المسلمین الهی‌خراسانی خاطرنشان کرد: توسعه یافتگی قلمروی اجتهاد در تعاریف معاصر نشان می دهد ما در تلاشیم تا علاوه بر فهمیدن احکام واقعه در کتاب و سنت، دامنه دیگری را هم پوشش دهیم.
توسعه امروز اجتهاد یک امر مستحدث نیست
وی با اشاره به اینکه توسعه ای که امروز در تعریف اجتهاد مشاهده می کنیم یک امر مستحدث نیست، مطرح کرد: کار امروز ما کاهش قلمروی اجتهاد نسبت به دوره اول است؛ در دوره اول اجتهاد به گونه‌ای بود که ما در حال حاضر به شکلی محدودتر درباره آن فکر می‌کنیم.
عضو هیئت علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی در بخش دیگر سخنانش اظهار کرد: رأی مستقل از کتاب و سنت به مرور تحت تأثیر روشنگری‌ها و بتحت فشار اهل حدیث، آرام آرام به انزوا گرایید؛ در این میان رأی جای خودش را از یک عنصر رقیب کتاب و سنت در چارچوب تازه تری در فهم و کتاب و سنت جای داد، حالا دیگر رأی یک مصدر از مصادر تشریع نبود بلکه اجتهاد به رأی یک روش بود برای فهم کتاب و تفسیر به رأی از اینجا آغاز شد.
