شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
حجت‌الاسلام والمسلمین محسن ملکی ابرده، استاد درس خارج حوزه علمیه خراسان در هفتمین جلسه از سلسله جلسات عرصه‌های نوین فقه پزشکی که از سوی مرکز تخصصی طوبی برگزار شد به بررسی فقه داروسازی پرداخت و گفت: مبحث دارو، درمان و داروسازی با نگاه به فقه آل‌محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم یکی از موضوعات و مسائل مستحدثه مورد توجه حوزه‌های علمیه و عرصه‌های علمی قرار گرفته است؛ موضوع با کاربرد وسیعی که چالش‌های بسیاری نیز به‌دنبال خود دارد.
وی بیان نمود: انسان موجودی مختار در این عالم می‌باشد؛ این انسان مختار بایستی خوبی‌ها را انتخاب کند و بدی‌ها را کنار بگذارد از پیامبر اکرم (ص ) در خصال صدوق ص ۳۹۲ نقل‌شده است که دو چیز برای حیات هر موجودی بسیار مهم است اول صحت و دوم امنیت که شبیه این روایت در روضه واعظین جلد ۲ صفحه ۴ ۷ ۱ نیز اشاره شده‌است؛ صحت و سلامتی به ۲ عامل دفع و رفع که دفع همان پیشگیری و رفع درمان است نیازمند است؛یعنی ابتدا باید هر انسانی از این‌که بیمار شود، جلوگیری کند و اگر بیمار شد سعی کند آن را دفع کند پس ابتدا پیشگیری و یا پرهیز و در مرحله بعد درمان موضوعیت پیدا می‌کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین ملکی ادامه داد: اصل اول در بحث دارو و درمان این است که سعی شود که از دارو استفاده نشود تا این‌که ضرورت پیدا کند یعنی دارو یک شمشیر دو لبه است؛ درست است که جایی را اصلاح می‌کند اما مشکلاتی دیگر ایجاد می‌کند دراین‌باره نبی مکرم اسلام می‌فرمایند از دارو دوری کند تا زمانی‌که بدن استقامت دارد مگر جایی که دیگر استقامت بدن کافی نباشد. (مکارم‌الاخلاق ص ۳ ۶ ۲ ،بحار الانوار جلد ۵ ۹ ص ۶ ۹ ) همچنین از امام علی(ع) و امام کاظم(ع) روایت داریم که استفاده زودهنگام دارو سبب می‌شود بیماری‌های بیشتری به بدن خود وارد کنیم. استفاده از پادزهر خلاف اصل است و مقدم آن است که پیشگیری صورت گیرد و زمانی‌که طبیب نصرانی گفت در اسلام خبری از طب و درمان نیست و از پیامبر نسبت‌به صحت و سلامتی مطلبی نیامده است می‌توانیم استناد به آیات قرآن نماییم که قرآن می‌فرماید” کلوا و اشربوا و لا تسرفوا” روایت‌هایی نیز از جانب پیغمبر(ص) وارد شده‌است که از دارو استفاده نکنید مگر مجبور باشید.
وی در ادامه بیان نمود: تأثیر دارو بر نظام اجتماعی بسیار زیاد است و حفظ نظام معیشتی به حکم عقل لازم است و برای این حفظ سلامتی به دارو نیاز داریم. وقتی بدن سالم باشد، خانواده سالم است و بعد جامع سالم می‌ماند و موقعیت انسان در کره زمین در گروی نظم و سلامت و عافیت می‌باشد.
استاد درس خارج حوزه علمیه خراسان ادامه داد: یکی دیگر از مسائلی که در این مقدمه مباحث داروساز اهمیت دارد؛ صنعت داروسازی می‌باشد. صنعت داروسازی در دین مبین اسلام نیز مورد توصیه قرار گرفته که برای برقراری زندگی منظم اجتماعی لازم است؛ درواقع صناعات داروسازی از صناعات لازم و ضروری در زندگی اجتماعی می‌باشد که در تحف‌العقول و مکاسب نیز به آن اشاره شده‌است.
وی در آخرین مقدمه اشاره کرد: در ارتباط با رابطه صنعت دارو و پزشکی با اولیای دین اشاره کرده‌اند که اولاً علوم تجربی به شکل کلی از جرگه مسئولیت انبیا خارج است؛ علوم تجربی موضوعاتی در طبیعت است که متعلق حکم شرع قرار نمی‌گیرد. هیچ پیغمبر و امامی موظف نبوده است که دارو و درمان را از طرف خداوند متعال ابلاغ کند و اگر کسی عنوان کند که طب و دارو وظیفه انبیا و اولیا بوده‌است حرف بدون دلیل ارائه داده است و جایگاه امام در باب اعتقادات اخلاق و رفتار می‌باشد بر این اساس می‌توان ادعا کرد طب اسلامی که به شکل مصطلح موجود است؛ صحت ندارد و نسخه پیچیدن در حریم زندگی معصومین علیهم‌السلام وجود ندارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین ملکی ادامه داد: روایاتی که به‌صورت پراکنده در منابع مختلف آمده و در رساله ذهبی منسوب به امام رضا(ع) در باب دارو و داروسازی سند درستی ندارند و یا این‌که در موارد خاص و موقعیت خاص و برای افراد خاص و برای آب‌وهوای خاص تجویز شده‌است و برخی از این روایات جعلی و برای خراب کردن دین می‌باشد و برخی سهو و اشتباه و برخی روایات ناقص می‌باشد و عمومیت ندارد؛ مثال عسل درمانی برای دردهایی است که با سردی ایجاد شده باشد نه گرمی یا مشابه این مورد.
وی ادامه داد؛ البته دعاهای معنوی نیز در این باب وارد شده که نشان می‌دهد طبابت حقیقی از آن خداست و انسان‌ها از طریق این دعاها مقرب درگاه خداوند می‌شوند در حالت کلی در رساله ذهبیه اگر دقت کنیم هم سند و هم محتوا محل بحث است و آن را نمی‌توان به امام رضا نسبت داد.
وی در ادامه بیان نمود: از نظر فقهی، اکل و شرب حیوانات حرام گوشت، حرام است و مشروبات و مأکولات باید جزو طیبات باشد مگراین‌که آن چیزی که حرام است مورد استحاله قرار گیرد مثلاً در صنعت ترا ریخته اگر مغز و استخوان خوک را تغییر دادیم که دیگر مغز و استخوان خوک خوانده نشود؛ دراین‌صورت حلیت دارد در غیر این صورت به حرمت خودش باقی است. البته در شرایط اضطرار می‌توان از حرام استفاده کرد تا مشکل حل شود و اگر درمان منحصر به دارو و استفاده از برخی مأکولات و مشروبات حرام باشد؛ حکم ثانوی ایجاد می‌شود و مشکل را حل می‌کند. باید دانست بن‌بست در احکام شرعی وجود ندارد.
وی خاطرنشان کرد: در مورد استفاده الکل در تزریق یا قطره گوش و بینی چشم اشکال ندارد و اکل و شرب الکل فقط قسم مسکر، حرام است یعنی با توجه به ادله علمی و ادله‌ی شرعی مشروبات یا خمر الکل در آمپول و غیرذلک حرمت ندارد و همه الکل‌ها نجس نیستند و پاک هستند” کل مسکر حرام ”
وی ادامه داد: اگر نتوانیم نجاست چیزی را اثبات کنیم حلیت بر آن بار می‌شود.
