شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
به گزارش شبکه معالم، حجت الاسلام یاسر آئین، استاد حوزه و دانشگاه در پنجمین جلسه دوره آموزشی سوادهای هزاره سوم با موضوع «سواد هنری و نشانه‌شناسی» که در دفتر تبلیغات خراسان رضوی دایر شد، سواد هنری را به دو بخش نشانه‌شناسی و زیبا‌شناسی تقسیم کرد و با بیان اینکه نشانه شناسی به معنای علم بررسی نشانه‌ها و روابط آن‌هاست، گفت: هر نشانه چیزیست که قابلیت اشاره داشته باشد؛ نشانه ساختاریست که دال و مدلول دارد و رابطه دلالت بین آن‌ها برقرار است.
وی با بیان اینکه انسان در چارچوب زبان فکر می‌کند، اظهار کرد: سواد به معنای قابلیت فهم و به کارگیری قراردادها و نظام‌های نشانه‌ای است.
حجت الاسلام آئین ادامه داد: انسان هرچه نظام‌های نشانه‌ای بیشتری را بفهمد و آن‌ها را به کار گیرد، باسوادتر خواهد بود؛ برای نمونه فردی که به چند زبان دنیا مسلط است باسوادتر است زیرا نظام‌های نشانه‌ای بیشتری را فرا گرفته است.
وی با تأکید بر اینکه علوم و فنون، نظام نشانه‌ای درست می‌کنند و ما مدام در حال فراگیری نظام نشانه‌ای هستیم، تصریح کرد: انسان به مدرسه می‌رود تا سواد یعنی نظام‌های نشانه‌ای مختلف را فرا بگیرد؛ او در آغاز ادبیات فارسی، انگلیسی، عربی و سپس نظام‌های نشانه‌ای اتومبیل، آشپزی و غیره را فرا می‌گیرد.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه کاربرد انسان از برخی نمایه‌ها و شمایل، می‌تواند آن‌ها را به قرار داد تبدیل کند، گفت: هر چیزی که یاد می‌گیریم گویا در حال یادگیری قراردادها هستیم و هرچه انسان قرار دادهای بیشتری بداند نیز فرد باسوادتری است.
حجت الاسلام آئین تأکید کرد: سواد قابلیت تصرف ما را افزایش می‌دهد؛ اگر سواد بیشتری فرا بگیریم علاوه بر اینکه تکثر و خلاقیت داریم، به دامنه عمومیت‌مان نیز افزوده می‌شود.
انواع روابط بین نشانه‌ها
وی با بیان اینکه بین نشانه‌ها دو رابطه اساسی جانشینی و هم‌نشینی وجود دارد، ابراز کرد: نشانه‌ها گاه جایگزین هم می‌شوند و گاه در کنار هم می‌آیند تا معنایی جدید و متفاوت از قبل تولید کنند؛ برای مثال در دو عبارت «علی آمد» و «حسن آمد» نشانه‌ها جایگزین هم شدند و معنا را تغییر دادند.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه عمده فهم ما از محیط اطرافمان در رابطه با جانشینی است، عنوان کرد: وقتی بخواهیم به موضوعات و نهاد‌هایی اشاره کنیم از جانشینی استفاده می‌کنیم؛ به عبارتی یک روابط کلی در ذهن ما وجود دارد و فقط موضوعش عوض می‌شود.
وی با بیان اینکه در هم نشینی واژه‌های مختلف در کنار هم قرار می‌گیرند تا معانی متفاوتی را منتقل کنند، تصریح کرد: در اینجا نیز قراردادها وجود دارند، برای نمونه کنار هم قرار گرفتن فلان کلمات و یا جانشین هم شدن فلان لغات، معنای خاصی را می‌رساند که این قراردادها در دستور زبان فارسی تدوین شده‌اند.
حجت الاسلام آئین با تأکید بر اینکه معنا از طریق جانشینی و هم‌نشینی نشانه‌ها منتقل می‌شود، اظهار کرد: ما در رابطه با عام ترین منطق فهم صحبت می‌کنیم و این جریان فهم و همچنین هر امر محسوسی که بخواهد واجد معنای قابل فهم و انتقال باشد باید از طریق جانشینی و هم نشینی نشانه‌ها به وجود بیاید.
متخصص ارتباطات، نشانه‌ها را می‌شناسد
وی تأکید کرد: یک متخصص (در هر رشته‌ای) به ویژه متخصص رسانه، هنر و ارتباطات قراردادها و نشانه‌های بیشتری را نسبت به دیگران می‌داند، همه انسان‌ها نشانه‌ها را مصرف و استفاده می‌کنند اما یک متخصص نسبت به آن‌ها آگاهی، سواد و شناخت کامل دارد.
حجت الاسلام آئین ادامه داد: متخصص ارتباطات، فردی با سواد و نشانه شناس است که نشانه‌ها و قراردادها را لحاظ و تحلیل می‌کند در حالیکه سایر مردم صرفا از آن‌ها استفاده می‌کنند.
وی گفت: فهم این روابط، قراردادها و نشانه‌ها و به کارگیری آن‌ها در روابط علمی، تبلیغی و سایر عرصه‌های زندگی می‌تواند انسان را حرفه‌ای تر کند؛ در واقع اینکه بدانیم هر نشانه و قرار دادی چه کاربردی دارد موضوع مهمی است. به عنوان مثال نشانه رنگین کمان در غرب نماد همجنسگرایی است در حالیکه در ایران این موضوع زیاد مطرح نبوده و استفاده از این نماد ممکن است از نظر یک فرد هنری، زیبا یا سبک و مسخره به نظر برسد.
برخی معضلات اخلاقی نتیجه ضعف در نشانه‌شناسی است
استاد حوزه و دانشگاه افزود: این‌‌ها قراردادهایی است که چون نمی‌توانیم برخی از آن‌ها را درست تحلیل کنیم، بعضاً فریب می‌خوریم؛ در واقع بسیاری از معضلات اخلاقی و مغالطاتی که شکل می‌دهیم نیز به همین دلیل است.
حجت الاسلام آئین با تأکید بر ضرورت نشانه شناسی و نقش مؤثر آن در ارتباطات، تبلیغ، فهم فرهنگ‌های مختلف، تربیت فرزند و غیره، عنوان کرد: یکی از بزرگترین مشکلاتی که در زمان معاصر با آن مواجه هستیم این است که وقتی در رابطه با جهان ایده‌آل سخن می‌گوییم، دقت لازم در مورد روابط، فهم‌ها و دلالت‌هایی که ایجاد می‌کند را نداریم.
