شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
مقاله اول: بُن‌نگرۀ «شخصیت‌گرایی» در اصول‌فقه و هویت‌یابی نظریۀ حقُ‌الطاعه
نویسند: علی الهی‌خراسانی
چکیده
بن‌نگره «شخصیت‌گرایی» بر اصول‌فقه معاصر سایه افکنده است. این بن‌نگره دارای خاستگاه زبانی و اجتماعی است که سرچشمه آن زبان عربی به‌عنوان زبان دانش‌های اسلامی است. در اصول‌فقه، ساختار امر با اندیشه شخصیت‌گرایی تحلیل می‌شود؛ بدین‌گونه که وقتی آمر/ مولا نسبت به کاری امر می‌کند، درحقیقت، شخصیت آمر به عملی که بدان امر شده ربط پیدا می‌کند.
درنتیجه، مأمور اگر امر را انجام ندهد درواقع به شخصیت آمر و کرامت او ضربه زده و احترام آمر را رعایت نکرده است. در بن‌نگرۀ شخصیت‌گرایی، ملاک استحقاق عقاب در مخالفت با امر مولا، زیرپاگذاشتن احترام به مولا، طغیان عبد بر مولای خویش و هتک حرمت شخصیت اوست که بنابر تفسیر عقل عملی صورت می‌گیرد. نظریۀ حق‌الطاعه به‌عنوان نمونه اعلای بن‌نگرۀ شخصیت‌گرایی از این منظر نقد می‌شود. بن‌نگرۀ شخصیت‌گرایی متناسب با جوامع طبقاتی بوده و مانع رشد تفکر قانونی در اصول‌فقه است. همچنین نقدهایی براساس رویکرد عقلایی و سنجش میان ارزش احتمال و محتمل در برابر نظریۀ حق‌الطاعه قرار می‌گیرد و به دیدگاه پیشنهادی در حجیت احتمال اشاره می‌شود.
گفتنی است، شماره اول و دوم فصلنامه جستارهای فقهی و اصولی ویژه زمستان ۹۴ و بهار۹۵ به صاحب امتیازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (شعبه خراسان رضوی) و مدیر مسئولی حجت الاسلام و المسلمین مجتبی الهی خراسانی و سردبیری دکتر حسین ناصری مقدم جهت دریافت رتبه علمی پژوهشی از کمیسیون نشریات علمی مرکز مدیریت حوزه های علمیه منتشر شده است.
