مناقشات در دنیای اسلام بر سر حجیت سنت است نه خبر واحد

شبکه معالم ـ استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم بیان کرد: در جهان تشیع چون قرآنیون وجود خارجی ندارند بحث از حجیت سنت نبوی بیهوده به نظر می­رسد اما اگر فضای کلی عالم اسلام را در نظر بگیریم ضرورت این بحث آشکار می­شود.

به گزارش شبکه معالم، استاد حیدر حب الله، مدرس خارج فقه و اصول و پژوهشگر و مؤلف در عرصه های حدیث پژوهی مقارن که در دومین روز از مدرسه تخصصی حدیث سخن می­گفت در بخش اول سخنان خود به اصول و کلیات بحث «حجیت سنت» و مهمترین نظریات موجود در این باره پرداخت.

وی بحث خود را با این سؤال که «آیا موضوع حجیت سنت بدیهی است یا خیر؟» آغاز کرد و گفت: دلیل اصلی برای فقدان بحث از حجیت سنت نبی در اصول فقه شیعه در قرون اخیر این است که نظریه عصمت در اعتقاد شیعه به اوج خودش رسیده است. در قرون اولیه هم اصلا بحث از این موضوع مهم نبوده و اصلا موضوع حجیت سنت موضوع قابل مناقشه ای نبوده چون آن را بدیهی حساب می­کرده­اند. در مواردی هم که شیعه به این بحث وارد شده صرفا برای پاسخگویی به مناقشات اهل سنت بوده است.

استاد حب الله با اشاره به زمینه تاریخی این بحث گفت: قبل از اهل سنت، گروهی در شبه قاره هند ظاهر شدند که بعدها تفکرشان در جهان عرب عمیق­تر شد و نام «قرآنیون» را به خود گرفتند. چون قرآنیون حقیقی در جهان اهل سنت به وجود آمدند در بین آنان حضور این تفکر یک امر عادی و متصور است اما شیعه نمی­تواند در بین خود وجود این تفکر را تصور کند.

وی درباره پیامد ظهور قرآنیون در جهان اسلام گفت: ظهور قرآنیون در بین اهل سنت به این انجامید که حجیت سنت نبوی را با چالش مواجه کرد.

این مدرس خارج فقه و اصول با توجه به شاخصه­های فکری قرآنیون گفت:  آنان در تمام ادله­ای که حول حجیت سنت نبوی شکل گرفته مناقشه می­کنند و حتی پا را فراتر از این گذاشته و قائل به عدم حجیت سنت نبوی شدند و در صدد  اثبات آن بر آمدند.

استاد حب الله در ادامه نگاهی به عناوین کلی اصول فقه شیعه داشت و گفت: در هندسه فکری شیعه دو عنوان «حجیت سنت واقعیه» و «حجیت سنت محکیه» کاملا نامانوس است. در کتب اصول فقه شیعه اصلا از حجیت سنت نبوی بحثی نداریم. این در حالی است که اگر به کتب اصول فقه هزار سال پیش مراجعه کنیم بحث از حجیت قرآن و حجیت سنت را داریم اما درگذر این موضوع به حاشیه رفت و فقط به بخشی از آن تحت عنوان حجیت خبر واحد پرداخته شد.

 مدرس سطوح عالی حوزه پس از بررسی اهمیت موضوع به تقریر برخی اشکالات قرآنیون در زمینه «حجیت سنت» پرداخت و گفت: یکی از سؤالات این است که دلایل حجیت قول نبوی چیست؟ شاید پاسخی که به ذهن ما برسد این باشد که آیه «اطیعو الله و اطیعوا الرسول» یک دلیل محکم است اما در این آیه کسانی مناقشه می­کنند که  این آیات نیامده تا حجیت سنت نبوی را اثبات کند بلکه این آیه در مقام احتجاج با مشرکین است تا اصالت انتساب قرآن به خداوند را اثبات کند و بگوید «هو من عندالله»

استاد حب الله یکی دیگر از اشکالات قرآنیون به بحث «حجیت سنت» را چنین تبیین کرد: ما می بینیم در عصر نزول مسلمین اهتمام زیادی به تدوین قرآن دارند. از زمان پیامبر گرفته تا خلیفه سوم، همگی همت زیادی گماردند تا قرآن کریم را تدوین کنند و حتی کاتبان مخصوص وحی داریم. اما در مورد سنت این گونه نیست. این نشان می­دهد که سنت پیامبر در پایه های معرفت دین نقش اساسی ندارد که اگر داشت شخص پیامبر از مسلمین مطالبه می کرد تا نسبت به تدوین نصوص نبوی اقدام کنند.

وی خاطرنشان کرد: ما می­گوییم قرآن کلیات را آورده و احکام شریعت بر عهده سنت است. اما آنان اشکال می­کنند که قرآن فرموده « فیه تبیان لکل شیء » و این یعنی قرآن همه چیز را به صورت مبیَّن نشان داده و سنت نبوی فقط نقش موکِّد را دارد.

پژوهشگر و مؤلف در عرصه های حدیث پژوهی مقارن پس از بیان برخی اشکالات در زمینه حجیت قول پیامبر گفت: در قدم دوم باید از دایره شمول حجیت قول نبی صحبت کرد. آیا اقوال پیامبر در تمام صحنه­ها حجت است یا خیر؟

وی پس از تقریر مختصر نظرات قرآنیون در زمینه حجت قول پیامبر به حجیت فعل پیامبر در هندسه فکری آنان پرداخت و تاکید کرد: در عصر حاضر نوع تعامل اهل سنت با فعل پیامبر با نوع تعامل ما فرق می­کند. ما می­گوییم فعل پیامبر حجت است. اما آنان افعال پیامبر را تقسیم کرده و به ۵۷ نوع رسانده اند و می­گویند نمی­شود با این گونه از تنوع افعال پیامبر برای تمام مسلمین یک نسخه پیچید.

استاد حیدر حب الله در پایان بحث خود دو اشکال دیگر را تقریر کرد و گفت: گفت: این اشکالات از طرف مخالفین بیان می­شود و در این موضوع نیاز به کار علمی جدی داریم.