شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
به گزارش شبکه معالم، دکتر ابراهیم داوودی شریف آباد، عضو هیئت علمی و استادیار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام و مدیر گروه فرهنگ و ارتباطات اسلامی مرکز تخصصی آخوند خراسانی (ره) در کرسی ترویجی عرضه و نقد ایده علمی بین المللی که به زبان انگلیسی برگزار شد به بررسی “گفتمان انتقادی در ترجمه های انگلیسی نهج البلاغه بر اساس الگوی فیرکلاف و برمن” پرداخت. در این کرسی از آقایان دکتر مصطفی امیری دانشیار آموزش زبان انگلیسی دانشگاه علوم پزشکی گناباد و دکتر محمدصادق کنویسی استادیار مطالعات ترجمه دانشگاه جهرم به عنوان اساتید ناقد دعوت به عمل آمد. آقای دکتر بهزاد حسن نژاد کاشانی عضو شورای علمی گروه فرهنگ و ارتباطات اسلامی مرکز تخصصی آخوند خراسانی (ره) نیز دبیری علمی این کرسی را بر عهده داشت.
دکتر داودی در ابتدا پس از ذکر مقدمه در حوزه مورد بحث به اهمیت موضوع پرداخته و عنوان کرد: ادبیات با محیط اجتماعی پیوند تنگاتنگی دارد و هر یک بر یکدیگر تأثیر می گذارند. بسیاری از متون ادبی منعکس کننده محیط اجتماعی و سیاسی روز خود هستند. تحلیل گفتمان به عنوان رویکردی زبان‌شناختی به علوم اجتماعی، چگونگی ارتباط آثار ادبی با محیط اجتماعی و در نتیجه محیط را بر اساس روش و سبک آنها بررسی می‌کند. از آنجایی که محیط اجتماعی و سیاسی حضرت علی (ع) در زمان ایشان بسیار ویران شده بود، بسیاری از مردم از جمله کوفیان به این امر دامن زدند. لذا، گفتمانی که عملا نوعی فرامتن است، در پیامهای امام علی (ع) در این خطبه ها بسیار مهم می باشد.
دکتر داوودی هدف از انجام این پژوهش بررسی گفتمانی ترجمه انگلیسی خطبه کوفیان در ۲۰ خطبه نهج البلاغه با نقد مستقیم کوفیان در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی بر اساس نظریه فرکلاف (۱۹۹۶) و تحلیل ترجمه ای طبق نظر برمن (۲۰۱۰) دانست که دلایل انتخاب این خطبه ها در دو نکته خلاصه می شود: اولی اهمیت محتوای خطبه که ویژگی های مردم کوفه را در نگاه امام علی (ع) بیان می کند. ثانیاً این خطبه ها مملو از استعاره، تشبیه، کنایه و ضرب المثل هایی است که بعد فرهنگی آنها در انتقال معنا بسیار مؤثر است. در این مقاله توصیفی- تحلیلی به بررسی، نقد و مقایسه شیوه های انتقال عناصر گفتمانی در ترجمه این خطبه ها پرداخته شده است. بنابراین در این پژوهش تلاش شد تا به این دو سوال پاسخ داد:
- ویژگیهای گفتمانی خطبه کوفیان کدامند؟
- آیا ترجمه انگلیسی نهج البلاغه توسط سید علی رضا، گفتمان اصلی را حفظ می کند؟
- مترجم در ارائه نهج البلاغه با توجه به کلام خود، چه راهکارهای ترجمه را به کار می گیرد؟
استادیار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام در باب روش پژوهش افزود: در این جستار محقق با استفاده از بیست خطبه انتقادی نهج البلاغه، از نظریه تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف استفاده کرده است که در آن امام(ع) مستقیماً مردم کوفه را در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین مورد سرزنش قرار می دهد. مدل مورد استفاده در این پژوهش نیز برگرفته از مدل گفتمان انتقادی فرکلاف (۱۹۹۶) است که گفتمان را دارای سه بعد متن، عمل گفتمانی و کنش اجتماعی می داند.
مدیر گروه فرهنگ و ارتباطات اسلامی مرکز تخصصی آخوند خراسانی در ادامه به بیان نتایج به دست آمده از پژوهش پرداخته و عنوان کردند: پس از بررسی ترجمه خطبه ها با تفاسیر معتبر موجود، به این نتیجه رسید که مترجم توانسته است معنای کلام امام را در قالب گفتمان بیان کند و در این زمینه بسیار موفق بوده است. لذا، مترجم علاوه بر تواناییهای زبانی (دانش واژگانی-زبانی)، توانمندیهای فرازبانی (دانش گفتمان و منظور شناختی) قابل قبولی داشته است. استفاده از تفاسیر معتبر صرفاً به دلیل ناتوانی محقق در تفسیر عمیق خطبه ها است زیرا در مقام تفسیر معنا نیست و برای اثبات انطباق گفتار تفسیری با متن اصلی به منبع معتبری نیاز بوده است. عدم پایبندی به وفاداری راه را برای ورود ترجمه های نادرست باز می کند و در نتیجه ترجمه هایی صورت می گیرد که قداست این متون را خدشه دار می کند. بر اساس مدل برمن (۱۳۸۹)، ترجمه سیدعلی رضا یکی از وفادارترین و کم نقص ترین ترجمه هاست و محقق با تطبیق پنج عامل تحریف متن بر ترجمه سید علی رضا، تعداد اندکی از این گونه تحریفات را در ترجمه خود شاهد بوده و می توان گفت این ترجمه یکی از وفادارترین ترجمه های نهج البلاغه است که در انتقال زبان و سبک و مفاهیم آن حضرت موفق بوده است.
دکتر داودی در مورد راهکارهای مورد استفاده در ترجمه نهج البلاغه پیشنهاداتی را نیز برای تحقیقات بیشتر ارایه داد و عنوان کرد: در این تحقیق محقق تنها پنج راهبرد از یازده راهبرد موجود در مدل برمن را مورد بررسی قرار داده است تا سایر محققان بتوانند شش راهبرد باقی مانده را مورد بررسی قرار دهند. همچنین در تحلیل گفتمان می توانند سایر خطبه ها یا نامه ها و حکمت های آن حضرت را در نهج البلاغه بررسی کنند.
در پایان کرسی اساتید ناقد به ارایه نظرات و پیشنهادات خود پرداختند. در همین راستا دکتر مصطفی امیری عنوان کرد: در بخش مرور پیشینه برخی از پژوهش ها نیازی به توضیح و تبیین زیاد نداشتند زیرا مورد تاکید این مطالعه نبودند. در مقابل لازم بود تا مدل برمن با تفصیل بیشتری مورد بحث قرار می گرفت و به عنوان اضافه شود. ایشان همچنین بازبینی در ساختار چکیده و همچنین بخش نتیجه گیری مقاله را پیشنهاد دادند. از نظر ایشان پژوهش صورت گرفته از حیث مسأله محوری و بدیع بودن موضوع، اعتبار داده ها، روش تحقیق، تجزیه و تحلیل یافته ها و ارایه پیشنهادات سازنده عاری از ایراد و اشکال است.
در ادامه دکتر محمد صادق کنویسی افزودند: پژوهش حاضر نه تنها بدیع می باشد بلکه از روشی استفاده کرده است که در پنج سال اخیر بسیار مورد اقبال پژوهشگران و صاحب نظران این حوزه می باشد. همچنین نقد ترجمه خطابه های نهج البلاغه تا به حال توسط هیچ محققی انجام نشده است که از جمله ویژگی ها و آورده های منحصر به فرد این پژوهش به حساب می آید. ایشان یکی از ایرادات گزارش پژوهش را تعداد کلمات زیاد آن دانسته و معتقد بودند که باید به زیر ده هزار واژه تقلیل یابد. از جمله موارد مورد تأکید ایشان لزوم ایجاد هماهنگی و انطباق بیشتر بین بیان مسئله، ضرورت تحقیق و عنوان پژوهش می باشد. وی تصریح کرد: در گزارش پژوهش ذکر شده است که دانشجویان و محققان علوم اسلامی می توانند از نتایج تحقیق بهره ببرند ولی ذکر نشده است که چگونه می توانند بهره ببرند که لذا لازم است توضیح و تببین بیشتری در این زمینه صورت پذیرد. در برخی از قسمت های گزارش مشاهده می شود که محقق قضاوت هایی هنجاری انجام داده است که لازم است از آن پرهیز شود. همچنین در بخش تحلیل یافته ها باید مشخص شود که دلیل انتخاب استراتژی های تحلیل متون چه بوده است. در قسمت نتیجه گیری نیز باید ایدئولوژی که توجیه کننده تحلیل گفتمان خطابه ها می باشد بیان گردد.
