به گزارش شبکه معالم، حجت الاسلام و المسلمین دکتر برنجکار، رییس انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه در دومین نشست از سلسله نشست های مسائل نوین کلامی که با همکاری مرکزتخصصی طوبی و مرکز مدیریت حوزه های علمیه خراسان برگزار شد، به ارائه مباحث «قضا و قدر و بداء» پرداخت.

قضا و قدر در فلسفه یونان

وی در ابتدا به بررسی لغوی قضا و قدر پرداخت و گفت: قدر به معنای مشخص کردن اندازه اشیاء و قضا به معنای حکم کردن است.

وی در ادامه  قضا و قدر را در فلسفه یونان بررسی کرد. از نظر ارسطو خداوند در عالم تاثیری ندارد. از نظر افلاطون خدای عالم طبیعت یا خدای مُثُل بر اساس ماده ای که موجود بوده این عالم را خلق کرده و درباره اختیار هم حرفی نزده است. و رواقیان در فلسفه یونان از طرفداران قضا و قدرند ومعتقدند همه چیز در جهان بر اساس و مبنای تقدیرات است و نمی توانیم کاری جز تسلیم داشته باشیم.

قضا و قدر درمسیحیت

وی در ادامه اظهار کرد: قضا و قدر درمسیحیت اختلافی است. پروتستانها معتقدند ما هیچ نقشی در ایمان نداریم. و در مقابل کسانی چون آگوستین و پلاگیوس معتقدند خدا به انسان آزادی داده است.

قضا و قدر دراسلام

حجت الاسلام و المسلمین برنجکار افزود: بخاطر وجود نص، همه مسلمانان اصل وجود قضا و قدر را قبول دارند فقط اختلاف در افعال اختیاری است. اهل حدیث که چندان اهل بحث نبودند و فقط اعتقادنامه می نوشتند و اشاعره معتقدند قضا و قدر هم در افعال اختیاری اثر دارد و هم در افعال غیر اختیاری. آنها قضا را بمعنای اراده ازلی خدا و قدر را تحقق این اراده می دانستند. معتزله درمقابل اشعری‌ها قضا و قدر را بمعنای تشریعی می گرفتند و قضا و قدر تکوینی را در افعال غیر اختیاری گرفتند.

قضا و قدر در اندیشه شیعیان

وی در ادامه اظهار کرد: تعریف قضا از منظر ابن سینا و صدرا همان علم کلی است که در عالم عقل بوده، جزئی شده و در عالم خارج آمده. قدر از منظر ابن سینا تحقق صور قضاست و از منظر ملا صدرا قدر، علم جزئی است که در نفوس فلکیه است و مرحله ای قبل از تحقق است.

وی به بررسی نظرات شیخ صدوق، شهید مطهری و آیت‌الله مصباح نیز پرداخت و در ادامه گفت: قضا و قدر از آموزه های قطعی اسلامی است و منافاتی با اختیار انسانها ندارد.

رییس انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه در پایان به بررسی اجمالی از بحث بداء پرداخت و اظهار کرد: بداء به معنای ظاهر شدن، هویدا شدن، رأی دیگری در کاری یا امری و پیدا شدن است. همچنین به معنای آشکار شدن رأیی که قبل از این نبوده یا ظهور امر و رأیی بعد از خفای آن است، که این معنا یک اصطلاح کلامی می باشد.

 وی اظهار کرد: بدا در امور تکوینی، نظیر نسخ در امور تشریعی است که از ائمه اطهار علیهم السلام اخبار بسیار در اهمیت آن وارد شده است: به بیان دیگر بدا ظاهر شدن چیزی است پس از آن که ظاهر نبوده باشد. بدا در افعال الهی معنای دیگری دارد؛ یعنی چون افعال حق تعالی از روی حکمت و مصلحت است و حکم و مصالح تغییرپذیر می باشند و اغلب منشأ تغییر آن، حالات و صفات و اخلاقی است که برای مردم پیدا می شود. خداوند از ازل عالم به جمیع مقتضیات تا ابد بوده و هست و در مواقع مقتضی بر انجام هر فعلی قادر است.

گفتنی است، این دوره از سوی مرکز تخصصی طوبی با همکاری مرکز مدیریت حوزه های علمیه خراسان رضوی برای علاقمندان به ویژه اساتید فلسفه و کلام برگزار شد.