شبکه معالم اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
شبکه معالم ـ تغییر نگرش اساتید به فرآیند آموزش، نیازمند کسب مهارت های نوین است و باید به تفاوت سه امر آموزش‌گری، تسهیل گری و مشاوره توجه داشت.
دکتر فاطمه صدر، استادیار دانشگاه امام صادق(ع)، استاد مدعو کارگاه “آموزش تفکرگرا و پژوهش محور” در مصاحبه با شبکه معالم اظهار داشت: عنوان این کارگاه عملی، آموزش تفکرگرا و پژوهش محور در علوم عقلی است و هدف از این کارگاه تغییر نگرش اساتید این دوره نسبت به فرآیند تدریس است و مخاطب این دوره اساتید فلسفه و کلام و منطق و اصول می باشند.
تسهیل‌گری امری متفاوت از آموزش‌گری
وی افزود: در اولین بخش این کارگاه فعالیت‌های «یخ‌شکن» به صورت عملی انجام شد و در ادامه به معرفی یخ‌شکن‌ها و نقش آنها در امر آموزش پرداخته شد. «یخ شکنی آموزشی» فعالیتی است که در آغاز جلسه و به منظور شکستن سنگینی جو حاکم بر فضای آموزش و ایجاد حس راحتی در مخاطب مورد استفاده قرار می گیرند. بوسیله تکنیک های یخ شکنی در سخنرانی یا کلاس، می توان مخاطب را آماده شنیدن مطالب جدید کرد. زمانی که افراد با محیط اطراف خود راحت باشند با درک و پذیرش ایده‌های جدید راحت تر برخورد می کنند. افرادی که به جلسات آموزشی و کلاس درس می آیند غالبا خسته اند و یا از این واقعیت که قرار است “آموزش ببینند” عصبانی‌اند؛ یخ شکنی به نوبه خود می تواند به از بین بردن این احساسات منفی کمک کند. نوع فعالیت یخ‌شکن متناسب با مخاطب و خلاقیت خود استاد یا سخنران متفاوت است: لبخند،بازی،تعریف قصه، طرح سوال و … .
وی در ادامه به معرفی سه امر آموزش‌گری و مشاوره و تسهیل‌گری و بیان تفاوت‌ها و انواع هرکدام در ضمن فعالیت گروهی و نمایش پویانمایی اشاره کرد و بیان داشت: تسهیل گری فرآیندی است که در آن شخص تسهیل‌گر با استفاده از دانش خود و آگاهی از تعاملات حاکم بر گروه مخاطب، شرایطی را فراهم می کند تا به صورت مشارکتی و در زمان مناسب، بهترین نتیجه حاصل شود. آموزش و تسهیل‌گری امری یک سویه است اما مشاوره امری دوسویه؛ تسهیل گری روش آموزش غیرمستقیم است و امری مشارکتی است و فرایند محور نه نتیجه‌‌گرا در حالی که آموزش و مشاوره نتیجه‌گراست. در آموزش قصد انتقال نتیجه را داریم و معلم یک فرد مقتدر است که تمام دانش در دست اوست و همان را یک‌طرفه انتقال می دهد. برخلاف تسهیل گری که با وجود این‌که معلم بر دانش مسلط است اما با مخاطب همراه می شود و او را به تفکر وا می‌دارد تا به نتیجه مطلوب برسد.
انواع تسهیل گری عبارت است از آموزشی، پژوهشی، درمانی و اجتماعی که از این میان تسهیل‌گری آموزشی در علوم عقلی موضوع این کارگاه است. در همین راستا راجع به ویژگی‌های تسهیل‌گری صحبت شد که عبارت است از :صبر شتر، چشم عقاب و سرعت مارمولک.
نقشه ذهنی جایگزینی نو برای سبک تفکر خطی یا سنتی
استادیار دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه این کارگاه به معرفی نقشه ذهنی (mind mapping) و کاربرد آن در عرصه یادگیری و ساماندهی افکار، در قالب یک فعالیت گروهی پرداخته شد. نقشه ذهنی روشی گرافیکی جهت دسته‌بندی اطلاعات است که در آن اطلاعات به صورت کلیدواژه‌ای و بر اساس اهمیت دسته‌بندی می‌شوند. الگوی گرافیکی نقشه‌ذهنی برگرفته از ساختار فیزیکی نورون‌های مغزی(شعاعی) است. درباره تاریخچه نقشه ذهنی و تفاوت آن با سبک تفکر خطی یا سنتی نیز در ضمن فعالیت گروهی توضیح داده شد.
اولین بار «تونی بوزان» حدود سی سال پیش این روش را در آمریکا مطرح کرد و ده‌ها کتاب و مطلب در مورد آن نوشت که از جمله آنها می‌توان به کتاب The Mind Map Book اشاره کرد، که در سال ۱۹۹۶ منتشر شد . او سبک یادداشت‌برداری و یادگیری انسان‌ها را “خطی” می نامد و بر این باور است که سبک شعاعی در ترسیم و یادگیری فقط یک تغییر بصری نیست، بلکه شکل متفاوتی از درک مفاهیم است و به عبارتی دیگر : ترسیم شعاعی دیاگرام‌ها وفکر کردن به این شیوه، شکل متفاوتی از یادگیری و تحلیل را ایجاد می‌کند. در انتها “تفکر” و معرفی چند مقسم برای تفکر و ذکر متداول‌ترین آنها موضوع کارگاه آموزش قرار گرفت که شامل تفکر مراقبتی و خلاق و انتقادی است.
