فقه بدون نظام تمدن ساز نیست / فقه تک ورژنی مهندس تمدن نمی‌شود

به گزارش شبکه معالم، نشست هفتم از سلسله نشست‌های مطالعات اسلامی علوم انسانی با عنوان «ظرفیت‌های تمدنی فقه شیعه» با حضور حجت الاسلام احمد رهدار، رئیس موسسه فتوح اندیشه و عضو هیأت علمی دانشکده باقر العلوم (ع) شامگاه چهارشنبه اول اسفند به همت مرکز تخصصی طوبی و دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی در محل سالن جلسات دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد.

حجت الاسلام رهدار، در این جلسه به بیان دو رویکرد درباره ظرفیت‌های فقه شیعه برای تمدن اسلامی پرداخت، گفت: رویکرد نخست این است که ما از توراث فقهی موجود خودمان استنتاخ تمدنی داشته باشیم که ببینیم چه مقدار می‌توان به فقه موجود بار تمدنی داد.

وی افزود: رویکرد دوم این است که ما نگاه توصیه‌ای به فقه داشته باشیم و بگوییم فقه بایسته و مطلوب ما چه نسبتی با بحث تمدن می‌تواند داشته باشد و اگر بخواهد نسبت پیدا کند چه پرسش هائی وجود دارد.

فقه بدون نظام تمدن ساز نیست 
رئیس موسسه فتوح اندیشه با اشاره به این مطلب که برای بحث فقه و تمدن یکی از آن دو رویکرد را می‌توان اتخاذ کرد، اظهار داشت: در هر کدام از این رویکرد‌ها پرسش‌ها و مأمویت‌هایی طرح می‌شود و اعتبار سنجی صورت می‌گیرد.

عضو هیأت علمی دانشکده باقر العلوم (ع) تصریح کرد: دین اگر بخواهد تمدن بسازد باید نظام‌مند باشد؛ اگر دین ثبوتا نظام‌مند نباشد نمی‌تواند اثباتا یک تمدنی که از اوصاف آن انسجام و نظام است را برای ما تولید کند پس یکی از مفروضات این رویکرد نظام مندی دین به صورت ثبوتا است.
حجت الاسلام رهدار ادامه داد: وقتی می خواهیم در بحث فقه و تمدن ورود کنیم مفروض دیگر ما امکان کشف این نظام مندی دین توسط فقه است است و به تعبیر دیگر فقه باید قدرت نظام سازی داشته باشد؛ اثباتا اگر فقه نتواند دینی را که ثبوتا نظام‌مند است به صورت نظام‌مند ارائه کند این فقه نمی‌تواند تمدن ساز باشد.

ظرفیت‌های فقه شیعه برای تمدن اسلامی
وی در ادامه درباره ظرفیت‌های فقه شیعه برای تمدن اسلامی بیان داشت: دو ظرفیت ویژه را فقه موجود ما دارد که با تأکید بر این دو ظرفیت می‌توان امید داشت که از فقه تمدن استخراج شود که نخستین ظرفیت، ظرفیت توراثی و میراثی است که در این راستا نیاز است که نسبت این ظرفیت با تمدن تبیین شود.

این محقق و پژوهشگر حوزوی خاطرنشان کرد: همه تمدن‌ها پیچیده هستند و ما تمدن بسیط نداریم؛ تمدن وضع پیچیده فرهنگ است بدین معنا که فرهنگ وقتی غلیان پیدا می‌کند و باور و در عین حال تکامل پیدا می‌کند زایش تمدنی دارد و لذا همه تمدن‌ها پیچیده هستند.

رئیس موسسه فتوح اندیشه افزود: در این وضعیت‌های پیچیده ظاهر و بطن وجود دارد و کثرت الحیل است و برای همین امر سناریو‌های متعدد نیاز است تا یک پروژه را بتوان کلید زد و فقط با تک سناریو نمی‌توان شروع کرد.

حجت الاسلام رهدار ابراز کرد: اگر منبع دانشی و معرفتی که برای این مهندسی در اختیار می‌گیرید به گونه‌ای باشد که امکان استخراج سناریو‌های متعدد از آن وجود نداشته باشد به نتیجه نمی رسید.

وی بیان داشت: این منبع زایش است و متکثر ندارد و تک ورژنی است و یک محصول از آن بیرون می‌آید که این منبع پیشاپیش حدس زده می‌شود که نمی‌تواند کثرت‌های تمدنی را برای همه کثرت‌های تمدنی نسخه داشته باشد.
عضو هیأت علمی دانشکده باقر العلوم (ع) ادامه داد: از آنجا که تمدن‌ها پیچیده هستند لذا معرفت‌ها و پایگاه‌های معرفتی که برای مهندسی این پایگاه‌ها به کار گرفته شده است باید پیچیده باشد و اگر فقه بخواهد زایش تمدنی داشته باشد نیاز به پیچیدگی دارد و فقه بسیط و فقهی که فقط نسخه‌های تک ورژنی از آن بیرون می‌آید، نمی‌تواند مهندس تمدن باشد.
گفتنی است، مشروح این نشست به زودی در پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل منتشر خواهد شد.

منبع: وسائل