روش شناسی اعتبار سنجی محتوایی حدیث با تاکید بر توقیعات

به گزارش شبکه معالم، حجت الاسلام والمسلمین محمد حسن ربانی بیرجندی، عضو هیئت علمی و مدیر گروه آموزشی فقه و مبانی اجتهاد مرکز تخصصی آخوندخراسانی در پنجاه ویکمین نشست از سلسله نشست های گروه رجال وحدیث معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان که با موضوع «روش شناسی اعتبار سنجی محتوایی حدیث با تاکید بر توقیعات»، به صورت مجازی در سامانه ال ام اس برگزار شد؛ بیان کرد: برای پرداختن به این موضوع، ابتدا باید منهج های اعتبار سنجی روایات را یاد آور شد.

استاد دروس خارج فقه واصول با اشاره به وجود دو منهج مهم؛ گفت: منهجی که فقط بر سند حدیث سوار است و به محتوای حدیث کاری ندارد و منهج دیگر که بر اساس قرائن استوار است و یکی از مهمترین قرائن، می‌تواند محتوای روایت باشد و به عنوان مثال از توقیعات شریف هم یادی می شود .

وی افزود: بین قدما دو نظریه معروف وجود دارد و در قرن هشتم علمای ما مثل علامه حلی به سمت و سوی بررسی صغروی روایات پرداختند و راویان را یک به یک از جهت صحت و سقم بررسی کردند و در دوره های بعد از شیخ بهایی، بزرگان ما بر قرائن اعتماد کردند و به آنها توجه کردند.

حجت الاسلام والمسلمین ربانی با بیان اینکه غالب قدما، نگاه راوی شناسانه به روایات نداشته اند بلکه کلی بوده و حدیث را به صحیح و ضعیف تقسیم می‌کردند؛ گفت: قدما نسبت به روایات می‌گفتند: اگر صدور روایت از معصوم احراز شد، حکم به اعتبار آن خواهد شد؛ لذا نگاه قدما به راوی شناسی، کبروی بوده است.

وی افزود: مرحوم علامه حلی در خلاصه الاقوال سبکی جدید را ارائه داده است و این سبک، اعتماد به اسناد از زمان علامه حلی باب شد و تا دوره شیخ بهایی، حرکت فقها به همین روش بود که سند محور بودند، اما شیخ بهایی منهجی را تأسیس کرد که به قرائن در توثیق رواه اعتماد کند و همزمان محمد بن علی استر آبادی هم سه کتاب رجالی نوشت که مبسوط آن منهج المقال است و ایشان قرائن را در اعتبار حدیث دخیل می داند.

مدیر گروه آموزشی فقه و مبانی اجتهاد مرکز تخصصی آخوندخراسانی بیان کرد: در آن زمان این سه منهج قدمایی که کتاب محور بودند، متاخرین که راوی محور بودند و منهج متاخری المتاخرین که هم به کتاب و قرائن اعتماد می‌کنند و هم به سند اعتنا کردند، وجود داشت .

وی در توضیح توقیع با بیان اینکه این واژه به معنی مکتوب و نسخه معتبر از یک شخصیت معتبر می باشد، گفت: این تعبیر برای نامه های امام عصر(عج) به کار رفته که به نواب خاص یا دیگران مثل ابن قولویه نوشته شده است؛ پس توقیعات یا در زمان نواب تا سال ۳۲۸ و یا در زمان غیبت کبری بوده است.